Piotr Alekseïevitch, zoals hij eigenlijk heette, was onder zijn bijnaam Peter de Grote, tsaar van het Russische Rijk van 1682 tot aan zijn dood in 1725. Vaak wordt hij in de geschiedenisboeken voorgesteld als de monarch die met zijn ingrijpende hervormingen Rusland moderniseerde en het land tot een Europese grootmacht liet uitgroeien. Minder bekend is dat hij de eerste tsaar was die verscheidene buitenlandse reizen ondernam. Een verhaal over de lotgevallen van een reislustig vorst die ook in onze gewesten zijn sporen naliet…
Piotr’s eerste buitenlandse reis, een queeste naar macht en kennis
Van maart 1697 tot augustus 1698 ondernam Peter de Grote samen met een aanzienlijk gevolg zijn eerste lange reis door verscheidene West-Europese landen. De tocht die later door historici zou omschreven worden als de reis van ‘Het Grote Gezantschap’ had een dubbel doel. Enerzijds wou de tsaar met de hulp van nieuwe bondgenoten een bredere militaire alliantie vormen om zowel de protectionistische handelspolitiek van koning Karel XII van Zweden (1682-1718) te doorbreken als de Russische zuidgrens aan de Zwarte Zee te beschermen tegen sultan Mustafa II (1664-1704) van het Ottomaanse Rijk. Anderzijds wilde hij in Europa de nodige kennis opdoen om Rusland tot een zeemogendheid uit te bouwen.
De reisroute liep vanuit Moskou over Riga naar Koningsbergen waar de tsaar Frederik III (1657-1713), de keurvorst van Brandenburg en hertog van Pruisen, ontmoette. Via Pillau aan de Oostzee zette het gezelschap hun reis verder naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In het Noord-Hollandse Zaandam leerde de tsaar de verschillende scheepsbouwtechnieken kennen. Een imposant standbeeld op de Dam verwijst naar Peter de Grote’s verblijf in de stad. Het ‘Czar Peterbeeld’ was een geschenk van tsaar Nicolaas II (1868-1918) en werd ontworpen door de Russische beeldhouwer Léopold Bernstamm (1859-1939).
Na enige tijd besloot Peter de Grote om per zeilschip door te varen naar Amsterdam. Daar ging hij als timmerman aan de slag op de scheepswerven van de Verenigde Oostindische Compagnie.
Begin januari 1698 vertrok de tsaar op uitnodiging van Willem III van Oranje (1650-1702), stadhouder van Holland, maar eveneens koning van Engeland en Ierland, naar Groot-Brittannië. Hij zou er uiteindelijk vier maanden verblijven om vervolgens door te reizen naar Wenen, waar hij ontvangen werd door keizer Leopold I (1640-1705) van het Heilig Roomse Rijk. Van daaruit ging het nog naar Rava-Roeska, een stadje op de grens tussen Oekraïne en Polen waar hij besprekingen voerde met de Poolse koning August II (1670-1733). Het overleg mondde uit in een akkoord om een Russisch-Poolse coalitie op touw te zetten tegen Zweden. Daarmee eindigde de avontuurlijke tocht van Peter de Grote. Op vijfentwintig augustus 1698 bereikte hij na zeventien maanden rondgereisd te hebben opnieuw Moskou. Het zou echter niet zijn laatste reis worden…
Peter de Grote in Antwerpen
In 1717, tijdens één van zijn andere buitenlandse reizen, zette Peter de Grote voet aan wal in Antwerpen. Hoewel hij er slechts drie dagen vertoefde, zinderde zijn bezoek nog lange tijd na. Naar verluidt bleef het stadsbestuur na de doortocht van de tsaar en zijn gevolg immers achter met een financiële kater, alleen al omwille van wat er aan champagne en Rijnwijn was gedronken. Een bronzen standbeeld van Peter de Grote, ontworpen door de Russisch-Armeense beeldhouwer Georgy Frangulyan op een pleintje in de Kloosterstraat van de Scheldestad, herinnert aan het drinkgelag van de Russische vorst.
Ondergedompeld in weldoend helend water
Bij zijn terugkeer in Rusland zou de tsaar aan zijn architect Georg Wilhelm de Gennin (ca. 1670-1750) de opdracht geven om nabij de stad Olonets in Karelië een gelijksoortig kuuroord als in Spa op te richten.
Een uit de hand gelopen slempartij
Na zijn verblijf in Spa bezocht Peter de Grote Brussel. Zoals het past voor een hoge gast werd hij er met de nodige luister ontvangen. Kosten noch moeite werden gespaard om de tsaar een feestelijk banket aan te bieden met de meest exquise gerechten en rijkelijk voorzien van drank. Dit pakte echter helemaal anders uit dan verwacht. De tsaar, die zich duidelijk bovenmatig te goed had gedaan aan de maaltijd en de overvloedig uitgeschonken wijn, moest halsoverkop de feestdis verlaten om even verder in een fontein aan het Warandepark te gaan overgeven.
De Brusselaars, nooit verlegen als het erop aankomt een aardigheid uit te halen, lieten enige tijd daarna op het arduinen onderstuk van de fontein de volgende ludieke tekst in het Latijn aanbrengen:
“Petrus Alexiowitz Czar Moscovitae, magnus dux, margini hujus fontis incidens, illius aquam nobilitarit libato vino hora post meridiem tertia due XVI aprilis anno 1717”
‘Petrus Alexiowitz, tsaar van Moskou en groothertog, gezeten aan de rand van deze fontein heeft er de wateren verrijkt met de wijn die hij heeft gedronken op zestien april 1717 om drie uur ‘s namiddags.’
Het opschrift is intussen tijd jammer genoeg dermate verweerd geraakt dat de woorden vrijwel onleesbaar zijn geworden.
Jaren later, in 1854, werd door prins Anatoli Demitov (1812-1870) een borstbeeld van Peter de Grote aan de stad Brussel geschonken. De buste die sindsdien in het Warandepark te zien is, roept nog steeds de herinnering op aan het gedenkwaardig bezoek dat de Russische keizer ooit aan de stad bracht.
Een vroegtijdig einde
Peter de Grote kwam op 8 februari 1725 te overlijden in Sint-Petersburg, de stad aan de oevers van de Neva die hij zelf had gesticht. Zijn stoffelijk overschot werd er bijgezet in de grafkerk van de Romanovs, de Petrus- en Pauluskathedraal. Catharina I (1684-1727), zijn tweede echtgenote volgde hem als tsarina op.
Lees ook: Peter de Grote (1672-1725) – Russische tsaar
Boek: Peter de Grote – Een biografie
