Enige tijd geleden werd in de Verenigde Staten een getuigenverklaring rond de historische rechtszaak tegen het echtpaar Julius en Ethel Rosenberg vrijgegeven. Daaruit zou blijken dat Ethel op 19 juni 1953 mogelijk onterecht ter dood is gebracht. Wie was Ethel Rosenberg en waarom werd ze destijds geëxecuteerd?
De Rosenbergs werden in New York door middel van de elektrische stoel geëxecuteerd wegens het doorspelen van atoomgeheimen aan de Sovjet-Unie. Ze golden in de Verenigde Staten als belangrijke spelers in een netwerk van spionnen dat de Sovjet-Unie aan Amerikaanse kennis over atoomwapens hielp. Mede dankzij dit netwerk kreeg Stalin de beschikking over atoombommen.
Los Alamos
De Rosenbergs hadden elkaar voor de Tweede Wereldoorlog ontmoet bij de ‘Young Communist League’, een aan de ‘Communist Party USA’ gelieerde jeugdbeweging. In 1938 werd het communistische stel gerekruteerd door de NKVD, de geheime dienst van de Sovjets en de voorloper van de KGB.
Ethels broer David Greenglass en zijn vrouw Ruth waren net als de Rosenbergs lid geweest van de ‘Young Communist League’. Een communistische overtuiging gold in die tijd nog niet als gevaarlijk, omdat niet de Sovjet-Unie maar het Derde Rijk als de vijand gold. Veel communisten kregen toegang tot sleutelposities binnen het Amerikaanse leger. Zoals Greenglass.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Greenglas als sergeant-mecanicien in de werkplaats van het ‘Los Alamos National Laboratory’. Daar werd in het diepste geheim gewerkt aan het Manhattan Project. Onder die codenaam ging de ontwikkeling van de eerste atoombom schuil. Het project was in 1942 gestart op instigatie van onder meer Albert Einstein en stond onder wetenschappelijke leiding van Robert Oppenheimer.
Little Boy
In zijn functie van mecanicien kon Greenglass onderdelen en technische tekeningen van atoombommen als ‘Little Boy’ en ‘Fat Man’ in handen spelen van de Russen. De bommen werden 70 jaar geleden, op 6 en 9 augustus 1945, door de Verenigde Staten op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki gegooid. Ze beëindigden de Tweede Wereldoorlog.
Toen David Greenglass uiteindelijk in 1950 werd gearresteerd door de FBI, getuigde hij tegen zijn zwager Julius en uiteindelijk ook tegen zijn eigen zus in ruil voor immuniteit voor Ruth. Later verklaarde hij dat hij zijn vrouw wilde afschermen door Ethel te beschuldigen. Het is goed mogelijk.
Klaus Fuchs
De man die in Moskou leiding gaf aan deze spionageoperatie was Pavel Sudoplatov. In zijn memoires noemt hij de Rosenbergs onbelangrijk. Ze waren slechts koeriers voor de NKVD en voor hem volstrekt opofferbaar. Ze behoorden niet eens tot het belangrijkste netwerk binnen de atoomspionage.
Het echt belangrijke spionagewerk werd gedaan door wetenschappers van het Manhattanproject zelf. De belangrijkste van hen was de Duits-Britse theoretische natuurkundige en communist Klaus Fuchs. Fuchs werd in 1950 door de Britse geheime dienst ontmaskerd. Zijn bekentenis leidde uiteindelijk tot de arrestatie van Greenglass en de Rosenbergs. Fuchs werd in Engeland veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf.
De Rosenbergs hadden echter de pech te worden berecht ten tijde van de Koreaanse Oorlog (1951-1953). De Sovjet-Unie en het communisme werden terecht niet langer gezien als een bondgenoot, maar als de grootste bedreiging voor de westerse democratieën. In een minder verhitte periode waren de Rosenbergs er waarschijnlijk vanaf gekomen met een gevangenisstraf. Net als hun verrader Greenglass.
- Artikelen over de atoombom
- Boek: The Rosenberg Letters
