De zondebok – Betekenis en herkomst

Het begrip zondebok wordt gebruikt om aan te geven dat iets of iemand, mogelijk onterecht, de schuld op zich geschoven krijgt. Dit taalkundige begrip vindt zijn herkomst in de Bijbel.

In het Oude Testament wordt beschreven hoe de hogepriester die het Heilige der Heilige in de Joodse tempel binnentrad, een geit offerde. De geit werd verkozen om de zonden van het volk te dragen en werd de stad uitgeleid en de woestijn ingestuurd. Deze handeling vloeide voort uit de wet van Mozes, zoals opgetekend in Leviticus 16:

“Dan zal Aaron den bok, op denwelken het lot voor den Heere zal gekomen zijn, toebrengen, en zal hem ten zondoffer maken. Maar de bok, op denwelken het lot zal gekomen zijn, om een weggaande bok te zijn, zal levend voor het aangezicht des Heeren gesteld worden, om door hem verzoening te doen; opdat men hem als een weggaanden bok naar de woestijn uitlate.” – online-bijbel.nl

“iemand die de volledige schuld krijgt en bestraft wordt voor iets wat verkeerd gaat, ook als hij die verantwoordelijkheid met anderen deelt of als die beschuldiging onterecht is; iemand die altijd de schuld krijgt voor alles wat er fout loopt.”

Psychologie

In de psychologie is het zondebokmechanisme bekend. Hiermee doelt met op het fenomeen dat binnen groepen en sociale verbanden, zowel grote als kleinere, vaak één persoon wordt aangewezen die als een soort zondebok fungeert. De leden van de groep projecteren problemen of frustraties op deze persoon, meestal de zwakste in de groep. Zodra deze persoon uit de groep verdwijnt wordt vaak een nieuwe persoon tot zondebok verkozen.

‘Whipping boy’ als zondebok

In de tijd van de slavernij werden er soms slaven aangewezen die de straf van hun meesters moesten ondergaan als deze wat hadden misdaan. In het oude Engeland kende men hiervoor het fenomeen ‘whipping boy’.

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼