De Zwanenzang – Herkomst van de uitdrukking

Iemands laatste daad wordt soms aangeduid met het begrip zwanenzang. De persoon in kwestie verricht nog een laatste daad, voor hij of zij wat anders gaat doen, of zelfs sterft. Ook het laatste gedicht of lied van een dichter wordt wel aangeduid als diens zwanenzang. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan?

Het begrip zwanenzang danken we aan de oude Grieken. Die dachten dat zwanen schepselen waren van Apollo, de god van de muziek. Volgens het volksgeloof konden de sierlijke dieren hun dood aan voelen komen en barstten ze, kort voor het heengaan, in een schitterend gezang uit. Volgens Socrates werden de dieren hierbij geïnspireerd door Apollo en zongen ze niet uit droefheid, maar uit blijdschap over het goeds dat hen dankzij Apollo na de dood te wachten stond.

De meeste zwanen brengen in werkelijkheid vrij weinig geluid voort. Als ze boos zijn willen ze nog wel eens sissen, maar dat lijkt in de verste verte niet op een “zwangenzang”.

Dankzij de oude Grieken levert de Zwanenzang echter nog wel in onze taal voort. Beroemd zijn bijvoorbeeld de ‘zwanenzangen’ uit de werken van William Shakespeare en een serie liederen van Franz Schubert genaamd Schwanengesang.

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis