Een kat in de zak kopen – Betekenis en herkomst

De uitdrukking ‘Een kat in de zak kopen’ komt geregeld voorbij in de media, zoals op tv of in kranten. Wat is de betekenis van deze bijzondere uitdrukking? En hoe is hij ontstaan?

Een aankoop die tegenvalt

Wie een kat in de zak heeft gekocht, heeft een aankoop gedaan die kwalitatief niet goed is. Zonder goed vooronderzoek of het goed bekijken van de verpakking is er iets gekocht, wat achteraf gezien een miskoop bleek te zijn. ‘Een kat in de zak kopen’ kan dus voorkomen worden als je goed oplet bij het aankopen van spullen of producten. Wie kritisch is bij het uitzoeken van winkelwaar en goed nadenkt over een aankoop, koopt normaal gesproken geen kat in de zak…

Naast deze betekenis kan ‘een kat in de zak’ ook de betekenis hebben van bedriegen. Als iemand zegt dat er iets anders dan een kat in de zak zit die verkocht wordt, dan is hij of zij een bedrieger.

Over de oorsprong van het gezegde

Een kat in de zak komen is volgens etymologen ontleend aan mensen die een haas wilden kopen in een zak, om thuis te bereiden en op te eten. Als ze niet controleerden of er wel echt een haas in de zak zat, kon het zijn dat ze bij thuiskomst ontdekten dat er een kat in de zak zat. Ze waren dus opgelicht en hadden letterlijk een kat in de zak gekocht.

Het spreekwoord is in elk geval al sinds de vroegmoderne tijd in de Nederlandse taal bekend. Schrijver Carolus Tuinman vermeldde in zijn spreekwoordenboek uit 1726 het volgende:

“Men moet geen kat in een zak koopen. De kooper zoude daar door lichtelyk konnen bedrogen worden, als ware de kat een haas.”

Soortgelijke uitdrukkingen in andere talen

In andere talen zijn er vergelijkbare uitdrukkingen. Zo kennen de Russen, Noren, Fransen en Polen deze uitdrukking ook. In Spanje spreekt men in dit verband van dar gato por liebre, ofwel: ‘iemand een kat in plaats van een haas geven’. Ten slotte moet ook het Engels genoemd worden, waar het gezegde ‘a pig in a poke’ bekend is: ‘een (speen)varken in de zak’. Net als in Nederland wordt dit gezegde gebruikt wanneer iemand iets gekocht heeft zonder goed na te gaan of de aangekochte waar wel deugt.

Lees ook: Een kat in ’t bakkie!
Of dit artikel: Kattenkwaad en katzwijm: historische anekdotes over katten
Boek: Groot Spreekwoordenboek

Bronnen ▼