Eerst het zuur, dan het zoet – Betekenis en herkomst

Als politici ingrijpende maatregelen aankondigen die volgens hen genomen moeten worden om bijvoorbeeld een economische crisis door te komen, wordt wel eens gezegd “eerst het zuur, dan het zoet”. Daarmee wil men aangeven dat er een moeilijke (zure) periode aanbreekt, maar dat er daarna weer betere (zoete) tijden komen. Soms wordt beweerd dat deze uitdrukking afkomstig is uit het zestiende-eeuwse Wilhelmus.

In 2002 kondigde het Nederlandse kabinet bezuinigingsmaatregelen aan onder het motto ‘eerst het zuur, dan het zoet’. De regering kwam met ingrijpende maatregelen waardoor zeer veel Nederlanders er in besteedbaar inkomen op achteruitgingen. Alleenstaande AOW’er zonder aanvullend pensioen werden ontzien. Volgens de regering waren deze maatregelen vanwege een grote economische crisis noodzakelijk. Slecht nieuws dus, maar tegelijkertijd kondigde men aan dat de koopkracht in 2005 hersteld zou worden. Dan kwam dus “het zoet”. Ook in deze periode werd in de media geregeld gewezen op het Wilhelmus als de bron van de uitdrukking “Eerst het zuur, dan het zoet”.

De combinatie ‘zout’ en ‘zuur’ is inderdaad terug te vinden in ons volkslied, en wel in het negende couplet:

Na ’t zuur zal ik ontvangen
van God, mijn Heer, het zoet,
daar na zo doet verlangen
mijn vorstelijk gemoed:
welk is, dat ik mag sterven
met ere in het veld,
een eeuwig rijk verwerven
als een getrouwen held.

Beatrijs

Anderen wijzen erop dat de combinatie ‘zoet na zuur’ al veel langer voorkomt in de Nederlandse literatuur. Soms wordt dan de Beatrijs aangehaald, een Marialegende die vermoedelijk in de veertiende eeuw voor het eerst werd opgetekend. De combinatie ‘zoet en zuur’ is hier inderdaad in terug te vinden. Nog voordat de non Beatrijs het klooster verlaat om zich bij haar vroegere minnaar te voegen, spreekt ze op een dag kort met hem, vanachter een tralievenster. Ze zegt dan onder meer:

Met jou deel ik lief en leed,
ik blijf bij je in de zure
en de zoete avonturen
als jij geloof hecht aan mijn woorden.

In de Bijbel komt een tegenovergestelde volgorde voor. In Genesis is te lezen dat Jozef voorspellende dromen heeft over de toekomst van Egypte. Deze waarschuwen dat er zeven magere jaren zullen volgen op zeven vette jaren. Hiermee stelt hij de Egyptenaren in staat zich voor te bereiden op een aankomende hongersnood.

Ook interessant: Het Wilhelmus – De geschiedenis van ons volkslied
Meer taalgeschiedenis

Bronnen ▼