Ergens de brui aan geven

Ergens genoeg van hebben of ergens mee stoppen, kun je ook uitdrukken als ‘ergens de brui aan geven’. Als apparaten ergens de brui aan geven, stoppen ze ermee en werken ze niet meer. In dit verband wordt ook wel eens gezegd dat je de pijp aan Maarten geeft: je houdt ergens mee op.

De bruid (rommel!) weggeven?

Het is niet precies bekend hoe de uitdrukking ‘ergens de brui aan geven’ ontstaan is. Mogelijk is het woord ‘brui’ afgeleid van ‘bruyd’ of ‘bruid’, dat, houdt u vast, vroeger zoiets betekende als rommel, spoeling of drek.

Een vader die zijn dochter als bruid weggaf, was dus mooi van de ‘rommel’ af. Toch heeft ‘brui’ niets te maken met het fenomeen bruid zoals wij dat tegenwoordig kennen.

Smijt de brui kapot!

Vermoedelijk betekent ‘brui’ in ergens de brui aan geven, wel zoiets als rommel of rotzooi. Ook zijn er vermoedens dat het verwant zou zijn aan het oude woord bru (‘brouwsel, soep, brij’). Maar de link met ‘rommel’ lijkt het meest logisch.

In het Woordenboek der Nederlandsche Taal wordt een citaat vermeld uit 1569, dat als volgt luidt:

Smijt den bruy en den bras al te bersten (Smijt die rommel en rotzooi kapot).

Uit de tijd van de Gouden Eeuw is een citaat bekend, uit 1642, dat al de betekenis van de uitdrukking geeft zoals wij die tegenwoordig nog kennen:

Ick heb den bruy van (Ik stop ermee).

Deze persoon geeft er de brui aan, stopt ermee, kapt ermee. In latere tijden werd de uitdrukking ook toegepast op een situatie, dus ‘ergens de brui aangeven’. De brui hebben/geven van iets betekende misschien aanvankelijk iets als ‘het hele zooitje opgeven, van zich afschuiven’. Later werd dit ergens de brui aan geven.

Bruien als kwellen

De taalkundige F.A. Stoett geeft aan dat er mogelijk ook een relatie is met het woord ‘bruien’ in de betekenis van ‘kwellen’. Op dbnl.org lezen we hierover:

“Niet onwaarschijnlijk is het, dat we in brui den stam moeten zien van het werkwoord bruien in den zin van kwellen, zoodat het eig. ‘kwelling’ beteekent (ook brassen beteekende kwellen, plagen, evenals brutsenen britsen, vanwaar de uitdrukking den bras, den bru(t)s, den brits van iets hebben.”

Als je ergens de brui aan gaf, had je dus ‘de kwelling van iets in’ en stopte je met die specifieke handeling.

Leestip: Hou je waffel
Lees ook: Historische uitdrukkingen
Boek: Mieters! De taal van de jaren vijftig

Bronnen ▼