In Danubia vertelt Simon Winder over de veelbewogen, vaak explosieve geschiedenis van het Habsburgse Rijk. Het betoog van Winders strekt zich uit van het eind van de Middeleeuwen tot 1918, toen de Dubbelmonarchie uit elkaar viel en de laatste keizer zich terugtrok.
Listigheid en geluk
De titelterm Danubia duidt de thuisbasis aan van het Habsburgse Rijk rond de Donau. Soms luchtig, soms scherp en met een vleugje ironie vertelt Simon Winder hoe dit gebied in de loop der eeuwen vorm kreeg en deel ging uitmaken van de Habsburgse dynastie. Daarbij speelden uiteenlopende factoren een rol:
“De familie Habsburg is dankzij listigheid, saaiheid, geluk en vlagen van genialiteit buitengewoon lang aan de macht gebleven. Rijken hebben hun bestaan altijd deels aan het toeval te danken, en voor het Habsburgse Rijk geldt dat in bijzondere mate. Doordat de zittende vorst geestesziek was of sneuvelde in de strijd zonder zich te hebben voortgeplant, vielen hele koninkrijken, hertogdommen, marken en graafschappen de familie in de schoot. Er waren tijden dat de Habsburgers heersten over territoria van de Noordzee tot aan de Adriatische Zee en van de Karpaten tot Peru. Maar dat zij ook bezittingen elders hadden laat onverlet dat de kern van hun rijk werd gevormd door de landen aan de Donau.” (25)
Een belangrijk doel van Winder is om te laten zien hoe het nationalisme in Midden-Europa ontstond. Verder wil zijn boek aantonen dat het gebied van het Habsburgse Rijk – net als in andere delen van Europa of in Azië – overspoeld werd door allesverwoestend geweld zoals slavernij, piraterij, executies en strafexpedities. Ook Midden-Europa ging in de Middeleeuwen en (vroeg)moderne tijd gebukt onder barbaarse praktijken, net als het Oosten.
Bouwhausse
Winders boek is geen tijdloos naslagwerk geworden en gooit geen baanbrekende stellingen in de strijd, maar op meerdere niveaus is Danubia wel informatief. Oorlogen en veldslagen, architectuur, culturele aspecten, de rol van religie: het komt aan bod en deze informatie wordt knap verweven met enkele persoonlijke reiservaringen van de auteur zelf.
Interessant is wat Winder schrijft over de Habsburgse bouwhausse tussen grofweg 1680 en 1730, toen er in het Rijk – met name in en rond Wenen – prachtige gebouwen verrezen en de Habsburgers blijk gaven van architectonisch talent. Keizer Karel VI was in die tijd de grootste opdrachtgever en bouwkundig estheticus van het rijk:
Danubia – Simon Winder“Als opdrachtgever stimuleerde hij een architectuur die op een unieke manier ‘representatief’ was. Bibliotheken, kerken en paleizen uit latere perioden waren misschien praktischer, maar ze steken magertjes af bij de bouwwerken die in het begin van de 18e eeuw overal in de Habsburgse landen verrezen. Als je bibliotheken wilt zien waarin het boek – het beheer, het bezit en de kennis ervan – wordt vereerd, dan moet je in de hofbibliotheek in Wenen of de kloosterbibliotheek in Melk zijn. Als je een rijschool wilt zien waar het paard centraal staat, moet je naar de Spaanse Rijschool. En wil je gebouwen zien waar het geloof wordt bestudeerd, beleden en behoed, dan moet je naar de majestueuze kloosters uit de tijd van Karel VI of naar de kerk met zijn naam in Wenen.” (223)
