De Russische termen glasnost en perestrojka zijn algemeen bekend geworden dankzij Sovjet-leider Michail Gorbatsjov, die zijn land eind jaren tachtig een andere koers wilde laten varen en economisch gezien vooruit probeerde te helpen.
Glasnost (openheid)
Perestrojka (hervormingen)
Toen Gorbatsjov president werd stond de Sovjet-Unie er niet goed voor. Het land was verwikkeld in een slepend conflict in Afghanistan en was door Amerika voorbijgestreefd als grootse militaire wereldmacht. Ook de communistische partij maakte een slechte periode door. Met zijn Perestrojka-politiek probeerde Gorbatsjov middels staatkundige en economische hervormingen de plan-economie van de Sovjet-Unie uit het slop trekken.
In zijn boek Perestrojka РOver de herstructurering en het nieuwe denken omschreef Gorbatsjov de hervormingen als een revolutie, die wel van bovenaf werd opgelegd maar tegelijkertijd nooit kon slagen als niet alle lagen van de bevolking er een verbetering van de situatie in zagen. Meer socialisme betekende volgens de Sovjet-leider ook m̩̩r democratie.
Volgens Gorbatsjov ging het om niet minder dan een revolutie:
“Perestrojka is een woord met vele betekenissen. Maar als we van de vele mogelijke synoniemen de belangrijkste moeten kiezen, die de essentie ervan het meest nauwkeurig weergeeft, kunnen we het als volgt uitdrukken: perestrojka is een revolutie. Een beslissende versnelling van de sociaaleconomische en culturele ontwikkeling van de Sovjetmaatschappij, die radicale veranderingen met zich meebrengt op de weg naar een kwalitatief nieuwe staat, is ongetwijfeld een revolutionaire taak.”
Ondanks zijn goede bedoelingen slaagde Gorbatsjov er niet in zijn plannen te verwezenlijken. Voordat zijn perestrojka goed en wel van de grond kwam, stortte het Sovjetbouwwerk onder zijn eigen gewicht ineen. In zijn werk Grenzen in beweging schreef Jaap den Hollander hierover treffend:
“Het was Gorbatsjovs ambitie om het communisme in de Sovjet-Unie door een politiek van glasnost en perestrojka te redden, maar zijn feitelijke verdienste was dat hij het Sovjetrijk zonder noemenswaardig geweld liet imploderen.”
Ontvangst
Vanuit de communistische wereld werd niet overal even positief gereageerd op de ideeën van Gorbatsjov. Met name in Oost-Berlijn (DDR) en het Roemenië van Ceausescu zat men niet te wachten op dergelijke hervormingen. In Polen en Boedapest reageerde men positiever. In het Westen was men verrast. Het boek van Gorbatsjov vloog in de democratische wereld in allerlei vertalingen over de toonbank. ‘Glasnost’ en ‘perestrojka’ werden hierdoor ook in West-Europa algemeen bekende begrippen.
Boek: Gorbatsjov – De man en zijn tijdperk
Bronnen â–¼
–Grenzen in beweging: de wereld van 1945 tot heden – Jaap den Hollander, red.
-Het jaar dat de Muur viel: de val van het communisme in het Oostblok – Jule Hinrichs
-https://historiek.net/communistisch-manifest-invloed/2946/
