Glasnost en Perestrojka (openheid en hervormingen)

2 minuten leestijd
Glasnost en Perestrojka - Perestrojka-postzegel uit 1988 (wiki)
Perestrojka-postzegel uit 1988 (wiki)

De Russische termen glasnost en perestrojka zijn algemeen bekend geworden dankzij Sovjet-leider Michail Gorbatsjov, die zijn land eind jaren tachtig een andere koers wilde laten varen en economisch gezien vooruit probeerde te helpen.

Glasnost (openheid)

Nederlandse vertaling van het boek Perestrojka
Nederlandse vertaling van het boek Perestrojka
Glasnost betekent openheid. Gorbatsjov meende dat een meer open samenleving cruciaal was om de Sovjet-Unie vooruit te helpen. Als burgers meer vrijheid kregen om mee te denken en mee te doen, zou de economie daarvan profiteren. Hiervoor moest echter wel een en ander veranderen, want de Russische samenleving was lange tijd zwaar gecontroleerd door de communistische partij. In het kader van glasnost moest er bijvoorbeeld meer (pers)vrijheid komen. Daarnaast wilde Gorbatsjov dat de communistische partij transparanter ging communiceren. Met deze nieuwe glasnost-politiek wilde de Sovjet-leider “vrije Russische mannen en vrouwen” winnen voor de perestrojka.

Perestrojka (hervormingen)

Toen Gorbatsjov president werd stond de Sovjet-Unie er niet goed voor. Het land was verwikkeld in een slepend conflict in Afghanistan en was door Amerika voorbijgestreefd als grootse militaire wereldmacht. Ook de communistische partij maakte een slechte periode door. Met zijn Perestrojka-politiek probeerde Gorbatsjov middels staatkundige en economische hervormingen de plan-economie van de Sovjet-Unie uit het slop trekken.

In zijn boek Perestrojka – Over de herstructurering en het nieuwe denken omschreef Gorbatsjov de hervormingen als een revolutie, die wel van bovenaf werd opgelegd maar tegelijkertijd nooit kon slagen als niet alle lagen van de bevolking er een verbetering van de situatie in zagen. Meer socialisme betekende volgens de Sovjet-leider ook méér democratie.

Volgens Gorbatsjov ging het om niet minder dan een revolutie:

“Perestrojka is een woord met vele betekenissen. Maar als we van de vele mogelijke synoniemen de belangrijkste moeten kiezen, die de essentie ervan het meest nauwkeurig weergeeft, kunnen we het als volgt uitdrukken: perestrojka is een revolutie. Een beslissende versnelling van de sociaaleconomische en culturele ontwikkeling van de Sovjetmaatschappij, die radicale veranderingen met zich meebrengt op de weg naar een kwalitatief nieuwe staat, is ongetwijfeld een revolutionaire taak.”

Ondanks zijn goede bedoelingen slaagde Gorbatsjov er niet in zijn plannen te verwezenlijken. Voordat zijn perestrojka goed en wel van de grond kwam, stortte het Sovjetbouwwerk onder zijn eigen gewicht ineen. In zijn werk Grenzen in beweging schreef Jaap den Hollander hierover treffend:

“Het was Gorbatsjovs ambitie om het communisme in de Sovjet-Unie door een politiek van glasnost en perestrojka te redden, maar zijn feitelijke verdienste was dat hij het Sovjetrijk zonder noemenswaardig geweld liet imploderen.”

Ontvangst

Vanuit de communistische wereld werd niet overal even positief gereageerd op de ideeën van Gorbatsjov. Met name in Oost-Berlijn (DDR) en het Roemenië van Ceausescu zat men niet te wachten op dergelijke hervormingen. In Polen en Boedapest reageerde men positiever. In het Westen was men verrast. Het boek van Gorbatsjov vloog in de democratische wereld in allerlei vertalingen over de toonbank. ‘Glasnost’ en ‘perestrojka’ werden hierdoor ook in West-Europa algemeen bekende begrippen.

Boek: Gorbatsjov – De man en zijn tijdperk

Bronnen â–¼

-Gorbatsjov: Zijn leven en tijdperk – William Taubman
Grenzen in beweging: de wereld van 1945 tot heden – Jaap den Hollander, red.
-Het jaar dat de Muur viel: de val van het communisme in het Oostblok – Jule Hinrichs
-https://historiek.net/communistisch-manifest-invloed/2946/

Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Steun ons werk

Recent gepubliceerd

Reageer

Abonneer
Stuur mij een e-mail bij
guest
0 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 54.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
0
Reageren?x
×