Grace O’Malley (ca. 1530-1603) – Ierse piratenkoningin

De Ierse Grace O’Malley maakte als piratenkoningin niet alleen de zeeën onveilig, maar ging vanwege van haar onverzettelijke houding tegen de Engelse overheersing van haar land ook de geschiedenis in als een voorvechtster “avant la lettre” van een onafhankelijke Ierse natie.

Grace’s jonge jaren

Wanneer en waar precies Grace werd geboren is niet met zekerheid geweten. Algemeen wordt aangenomen dat ze omstreeks 1530 werd geboren op “Clare Island”, een rotsachtig eilandje voor de westkust van Ierland. Ze was de enige dochter van Eoghan Dubhdara O’Malley, een welgestelde handelaar en het hoofd van de O’Malley clan.

Haar ouders gaven haar een gedegen opleiding waardoor ze al op jeugdige leeftijd naast Gaelic ook vloeiend Latijn en Grieks sprak. Al vlug raakte ze echter gepassioneerd door de zee. Zo wil een verhaal dat O’Malley als jong meisje mee wou varen met één van de handelsmissies van haar vader. Om het idee uit haar hoofd te praten verzon deze een smoes en vertelde haar dat ze niet mee kon omdat haar lange haar dan in het want en touwwerk van het schip zou blijven haken. Volgens de overlevering knipte zijn dochter hierop prompt haar lange lokken af, wat haar door de dorpsbewoners de bijnaam “Grainne Mhaol” opleverde, hetgeen vrij vertaald zoveel betekent als kaal of kort gesneden kapsel. Of Grace daarmee haar zin kreeg en mocht meevaren vermeldt het verhaal niet…

In 1546, Grace moet ongeveer zestien of zeventien jaar oud geweest zijn, huwde ze Donal O’Flaherty met wie ze drie kinderen kreeg. Toen enige tijd later haar vader kwam te overlijden nam ze zijn plaats in als hoofd van de O’Malley clan.

Van rebel tot piratenkoningin

Eind januari 1547 kwam koning Hendrik VIII na een regeerperiode van bijna achtendertig jaar te overlijden. De Engelse koning, die tevens “Lord of Ireland” was, had onder andere vanwege zijn huwelijksperikelen en het dispuut daaromtrent met paus Clemens VII altijd weinig interesse getoond voor het wel en wee van de Ieren. Daar kwam, zij het niet ten gunste, verandering in toen in november 1558 Elizabeth I de Engelse troon besteeg. Al snel na haar kroning legde ze het “Emerald Isle”, zoals Ierland wel eens wordt genoemd, zware belastingen op wat haar bij de Ieren weinig populair maakte.

Ook O’Malley en andere clanhoofden hadden het niet zo begrepen op de Engelse bemoeienissen en schuwden het niet om openlijk kritiek te leveren op Elisabeths beleid en haar aanspraken als koningin van Ierland in twijfel te trekken.

In 1565 werd Grace O’Malley’s man door leden van een rivaliserende clan tijdens een jachtpartij in een hinderlaag gelokt en gedood. Na enkele kortstondige liefdesaffaires hertrouwde O’Malley het jaar daarop met Richard Bourke, een Ierse edelman. Dat belette haar evenwel niet wraak te nemen op de moordenaars van haar eerste man door hun bezittingen één voor één aan te vallen en te plunderen. Intussen was de relatie met Engeland dusdanig verzuurd geraakt dat O’Malley zich geroepen voelde de wapens op te nemen en Engeland te bevechten. Met de schepen van de vroegere handelsvloot van wijlen haar vader begon ze de Ierse zee onveilig te maken door systematisch alle schepen die het waagden onder Engelse vlag te varen van hun lading te beroven. Haar succesvolle piratenacties leverden haar bij de Ieren de bijnaam op van piratenkoningin maar zorgde er tegelijkertijd voor dat ze in conflict raakte met de Engelse kroon die haar piraterij met lede ogen aanzag. Een reactie kon moeilijk uitblijven…

De degens worden gekruist

Toen haar halfbroer en twee zonen als vergeldingsmaatregel voor haar piratenacties tegen Engelse schepen gevangen werden genomen door Sir Richard Bingham, de plaatselijke Engelse gouverneur, besloot O’Malley om persoonlijk hun vrijlating te gaan bepleiten bij Elizabeth I. Vanuit “Clare Island” zeilde ze met een schip de Thames op naar het Engelse hof waar ze al onmiddellijk een rel veroorzaakte door te weigeren om een buiging te maken voor de Engelse koningin. O’Malley argumenteerde dat door de zware belastingen de levensomstandigheden van haar landslieden dermate slecht waren dat ze geen andere keuze had dan schepen te overvallen en dat haar halfbroer en twee zonen daar niets mee te maken hadden.

O’Malley’s pleidooi moet indruk gemaakt hebben op Elizabeth want niet alleen kreeg ze de garantie dat haar halfbroer en zonen onmiddellijk zouden vrijgelaten worden, maar bovendien kreeg ze de toezegging om haar piratenactiviteiten voort te zetten zij het niet meer gericht tegen Engelse schepen.

Het verdere verhaal

O’Malley keerde triomfantelijk terug naar Ierland en zette nog enkele jaren ongestoord haar piratenactiviteiten voort. Op 18 juni 1603 kwam ze in Rockfleet Castle nabij Newport, een dorpje in het graafschap Mayo te overlijden.

O’Malley als inspiratiebron

In 2007 ging in New York de Broadway musical “The Pirate Queen” gebaseerd op het leven van Grace O’Malley in première met in de hoofdrol de Amerikaanse actrice en zangeres Stefanie J. Block. Enkele jaren later, in 2013, wijdde ook de Britse acteur en regisseur Ciaron Davies een kortfilm aan O’Malley’s leven.