In 2014 staat de Eerste Wereldoorlog weer volop in de belangstelling bij historici, omdat het honderd jaar geleden is dat hij uitbrak. Een belangrijke spil in de herdenkingsactiviteiten vormt de Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog (SSEW). Wat doet deze organisatie precies? We vroegen het aan SSEW-vicevoorzitter Henk van der Linden.
Vijf vragen aan Henk van der Linden
De SSEW is in 2002 opgericht. Kunt u iets vertellen over de achterliggende motieven hiervoor?
“Hans Andriessen, die bekendheid geniet omdat hij verscheidene boeken over de Eerste Wereldoorlog publiceerde, heeft hiertoe het initiatief genomen. Hij was in 2002 lid van de WFA (Western Front Association, opgericht in 1980) – een internationaal netwerk van historici en geïnteresseerden dat zich bezighoudt met de Eerste Wereldoorlog – en meende dat een afzonderlijk Nederlands studiecentrum naast de gezelschapsvereniging WFA zinvol was.
Onder Nederlandse historici gingen vanaf eind jaren 1990 stemmen op om de Eerste Wereldoorlog serieus te onderzoeken als onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Het eerste pleidooi kwam van NIOD-historicus Marcel Brands, die de Grote Oorlog in een artikel uit 1997 een ‘blinde vlek’ in het historisch bewustzijn van Nederland noemde. Deze hernieuwde aandacht voor de Eerste Wereldoorlog vormde ook een belangrijke stimulans voor de oprichting van de Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog.
Welke doelen stelt de SSEW zich en in hoeverre zijn deze gerealiseerd?
“De SSEW beoogt het op vrijwilligersbasis bijeenbrengen van professionele onderzoekers en geïnteresseerden, om zich vanuit een neutraal perspectief te verdiepen in de Eerste Wereldoorlog, waaronder de oorzaken en gevolgen van het conflict. SSEW publiceert daarover, en organiseert studiereizen en jaarlijkse studiedagen.
Verder stelt de Stichting onderzoeksfaciliteiten beschikbaar voor historici, brengt zij nieuwsbrieven uit (met onder meer recensies van recente publicaties over de Grote Oorlog), en verzorgt zij onderwijs op Nederlandse scholen. Deze doelstellingen vormen de grondslag van het bestaan van de SSEW. Het feit dat SSEW bestaat en zeer actief is, bewijst de zinvolheid van ons Studiecentrum.
Tweemaal per jaar komt een verzameling artikelen uit in boekvorm in de serie ‘Kroniek 1914-1918’. Wat heeft deze serie tot nu toe aan nieuwe inzichten opgeleverd over de situatie in Nederland tijdens de Grote Oorlog?
“Er zijn momenteel 26 delen van Kroniek 1914-1918 verschenen, bestaande uit ongeveer 200 artikelen. Deze artikelen zijn verdeeld over 34 verschillende thema’s waar meer dan 90 historici aan meegewerkt hebben. De publicaties geven niet alleen een zeer gedetailleerd beeld van wat zich precies in de oorlog afspeelde, maar bespreken ook onderwerpen waarover nog steeds een debat gaande is. Zo zijn er artikelen in de serie verschenen over de rol van Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. De artikelen behandelen thema’s als politiek, gender (de rol van de vrouw), militaire en economische aspecten, et cetera.
Volgend jaar staat in Kroniek 1914-1918 onder meer het tot nu toe onderbelichte thema ‘De Eerste Wereldoorlog en Nederlandse religie‘ centraal, waarover ook een congres wordt georganiseerd. Op de SSEW-website staat een overzicht van alle verschenen artikelen, zowel per aflevering, als per auteur of thema.
Welke activiteiten organiseert de SSEW rond de herdenking van de Eerste Wereldoorlog in 2014?
“Dat zijn er al heel veel, eigenlijk te veel om hier te noemen. Bovendien komen er maandelijks activiteiten bij. In elk geval is de SSEW betrokken bij de organisatie van een zevendelige lezingenreeks op enkele universiteiten, exposities, en een reizende tentoonstelling van artefacten uit het museum Huis Doorn – waar keizer Wilhelm II (1859-1941) heen vluchtte – en de voorbereidingen voor diverse congressen. Ook is er contact met de stad en de provincie Antwerpen en het Vlaamse Hasselt om grensoverschrijdende projecten te organiseren, zoals een studie naar een miljoen Belgische vluchtelingen die, na de Duitse invasie in 1914 in België, naar ons land uitweken.
Een ander programma gaat over de elektrische ‘dodendraad’ die tijdens de oorlog tussen België en Nederland was opgericht. Hier gaan Nederlandse en Belgische grensprovincies samen aan werken.
Welke thema’s met betrekking tot Nederland en de Eerste Wereldoorlog verdienen nog nader onderzoek in de toekomst?
“Ik zou graag onderzocht zien welke effecten de Eerste Wereldoorlog heeft gehad op de sociale structuur van ons land, op de verhoudingen tussen de bevolkingsgroepen en, ten slotte, op de economie. En dan vooral op de langere termijn, tot en met het interbellum. De culturele invloed van de Eerste Wereldoorlog, evenals de rol van religie in het conflict, verdienen eveneens nader onderzoek. En dan met name met betrekking tot het neutrale Nederland.
Dit interview verscheen ook op www.geschiedenisbeleven.nl (26 juli 2013).
