Op 18 en 19 juni 2015 is het 200 jaar geleden dat de slag bij Waterloo plaatsvond. In Waterloo zelf zal dat spectaculair herdacht worden met grootschalige reconstructies van de belangrijkste momenten in de slag. In Amsterdam zullen de festiviteiten bescheidener zijn. De Hermitage Amsterdam heeft, niet toevallig, haar tentoonstelling Alexander, Napoleon & Joséphine en laat bovendien (tot en met 21 juni) een grote maquette van de slag zien. In het Rijksmuseum kunt u naar de presentatie Ooggetuigen van Waterloo rond het spectaculaire schilderij De slag bij Waterloo van Jan Willem Pieneman. Daar is onder andere het (opgezette) paard Wexy van koning Willem II te bewonderen.
Feest in het hele land
“In de meest bezochte buurten verrijzen eerebogen, met groen, opschriften en zinnebeelden versierd en veele huizen vertoonen reeds nu driekleur of oranje-vlag of beiden. De bevolking raadpleegt in deze alleen hare herrineringen en haar gevoel. De ouderen van dagen weten en de jongeren hebben het vernomen, welken indruk in 1815 de wederverschijning van Napoleon I aan het hoofd van een geducht leger in het hart van het nieuw gevormde Koningrijk der Nederlanden maakte; in welke angstige spanning men den uitslag afwachtte der worsteling, die in de velden van Waterloo plaats had en met welk innig gevoel van vreugde en dank men de heilmare vernam, dat de zege door de verbonden legers was behaald en dat ’s lands onafhankelijkheid, ook door den heldenmoed en ten koste van het bloed van een telg uit het Huis van Oranje, was gered en bevestigd.”
Parade in Amsterdam
Het vieren van de vrijheid van de jonge constitutionele monarchie gebeurde in Amsterdam met een parade. In datzelfde Algemeen Handelsblad staat het programma uitgeschreven. Om 10:00 uur verzamelden de deelnemers aan de stoet zich bij het Paleis van Volksvlijt, waar ze zich opstelden in de juiste volgorde. Cornelis van Uden, beurtschipper op Tiel, had dan de eer om met enkele kanonschoten de start van de festiviteiten aan te kondigen. Na enkele plichtplegingen rond het Paleis van Volksvlijt zette de stoet zich om 12:00 uur in beweging, onder begeleiding van nieuw kanongebulder door de beurtschipper. De stoet begaf zich naar de Dam.
Op een prent, die in het museum bewaard wordt zien we de stoet op de Dam afgebeeld, voorzien van een legenda waardoor we weten wie er allemaal zo al meeliepen. Het was een bont gezelschap van legeronderdelen, muziekcorpsen, koren en afgevaardigden van allerlei handelsverenigingen, waaronder de typografische vereniging De Nederlandsche Drukpers, die ook verantwoordelijk was voor de uitgave van de prent. Ook liepen er veteranen mee die in de jaren 1813-1815 meegevochten hadden. De wagens in de optocht waren allegorieën van Nederland, de triomf in Waterloo en een zegewagen van de Vrede.
Helden komen, helden gaan
1865 was de laatste grote herdenking waar mensen bij aanwezig waren die de slag bewust hadden meegemaakt, niet alleen op het slagveld, maar ook in Amsterdam. Uiteraard waren er die in “angstige spanning den uitslag afwachtten”, maar hoe zat het met de mensen die op 9 oktober 1811 keizer Napoleon hadden toegejuicht toen hij Amsterdam bezocht? Getuige het enorme schilderij van Van Bree dat wij in de Schuttersgalerij tonen, waren er toen genoeg Amsterdammers die de Franse keizer met veel genoegen in Amsterdam ontvingen. Hier werd Napoleon door middel van het overhandigen van de sleutels van de stad de macht over Amsterdam vrijwillig afgestaan.
Voor de liefhebber: het skelet van schimmel Marengo, waarop Napoleon Amsterdam binnentrekt, wordt in het Londense National Army Museum tentoongesteld, nadat hij bij de slag van Waterloo door de Britten was gevangen en als krijgsbuit meegevoerd.
Vier jaar later was dat blijkens de herdenkers van 1865 geheel omgeslagen in een innig gevoel van vreugde en dank voor de zege in Waterloo. Nu was het de beurt aan de Prins van Oranje om de held van Amsterdam te zijn.
Voor de herdenkingen dit jaar in Waterloo verwijzen we naar de website Waterloo 2015.
~ Amsterdam Museum – Tom van der Molen
