De Frans-Argentijnse schrijver en filmmaker Santiago H. Amigorena werkt naar eigen zeggen al ruim twintig jaar aan een project om de stilte te bestrijden die hem al “sinds zijn geboorte nekt”. Dit grote project vindt zijn oorsprong in zijn boek Le Ghetto intérieur, dat enige tijd geleden in Nederlandse vertaling verscheen bij uitgeverij Arbeiderspers.
De achtergeblevenen
Wat Vicente onderscheidt van zijn vrienden is echter dat hij in Polen nog familie heeft wonen, waaronder zijn oude moeder en broer. Per brief heeft de uitgeweken Pool zijn moeder weleens voorgesteld om Europa net als hem te ontvluchten, zodat ze zich bij hem kan voegen in het relatief rustige Argentinië. Maar als Vicente eerlijk is, moet hij toegeven dat het misschien wat halfslachtige voorstellen waren. Natuurlijk gunde hij zijn moeder een rustig leven en de berichten over de jodenvervolging waren zeker al zorgwekkend, maar heel veel zin om weer in één huis te wonen met zijn moeder had hij nu ook weer niet. Toen zijn moeder aangaf liever in Polen te blijven, drong Vicente dan ook niet erg aan. Aanvankelijk beloofde hij zijn moeder wekelijks te schrijven, maar al snel liet hij het afweten. Vicente heeft een haat-liefde verhouding met zijn ‘bezitterige’ moeder.
Zo nu en dan ontvangt Vicente, die in het dagelijks leven een meubelzaak runt, zelf nog wel korte brieven van die moeder. En mede via deze brieven wordt het Vicente duidelijk dat de jodenvervolging letterlijk onvoorstelbare vormen begint aan te nemen. Moeder belandt uiteindelijk in het beruchte getto van Warschau en hoewel in de brieven vaak een poging gedaan wordt de moed erin te houden, blijkt uit alles dat de nazi’s ernst maken met de dehumanisatie van de joodse inwoners. Er is geen uitweg meer en het ondenkbare staat te gebeuren. Treblinka.
Niets meer willen weten
In Het innerlijk getto, waarin feit en fictie elkaar afwisselen, staat het psychologische proces dat Vicente doormaakt centraal. Hij mag dan veilig in Argentinië wonen, ook daar bereiken hem uiteindelijk de berichten over de Shoah. Onvoorstelbare berichten. Vicente hoort ze liever niet, maar als hij er eenmaal over gelezen heeft, kan hij daarna niet meer ont-weten. De Pool wordt verscheurd door wroeging. Een treffend fragment uit Amigorena’s deels autobiografische roman:
Het innerlijk getto is een ontroerend boek over stilte en wroeging. Santiago H. Amigorena beweegt zich al schrijvend soepel door de tijd in een stijl die qua vorm en gelaagdheid soms doet denken aan Milan Kundera. In fictieve delen kruipt hij in het hoofd van zijn grootvader, die stierf toen hij zeven was. Op andere momenten zoomt Amigorena uit en worden sleutelmomenten uit de geschiedenis van de Shoah beschreven. Speciale aandacht krijgt ook de lastig te beantwoorden vraag wat Vicente, zoals zoveel anderen, in de eerste oorlogsjaren al had kúnnen weten over de vernietiging van de joden. En wat besloot hij niet te wíllen weten?
Een heel knap boek. Om stil van te worden. Zeer aanbevolen.
Boek: Het innerlijk getto – Santiago Amigorena
Bekijk dit boek bij:
