Het stadswapen van ’s-Gravenhage (Den Haag)

Bij Koninklijk Besluit kreeg de gemeente Den Haag op 9 mei 2012 toestemming om bij het stadswapen voortaan de wapenspreuk ‘Vrede en Recht’ te voeren. Burgemeester en wethouders van Den Haag hadden koningin Beatrix daartoe verzocht om zichtbaar te maken dat de stad en haar inwoners zich al meer dan honderd jaar inspannen voor het bevorderen van de internationale rechtsorde.

Stad van vrede en recht

Op initiatief van tsaar Nicolaas II en met steun van koningin Wilhelmina vond in 1899 in paleis Huis ten Bosch te Den Haag de eerste Wereldvredesconferentie plaats. Het was voor het eerst dat op mondiaal niveau werd overlegd over thema’s als ontwapening, humanitair oorlogsrecht en de vreedzame beslechting van geschillen. De conferentie van 1899 leidde tot de oprichting van het Permanente Hof van Arbitrage. Na de tweede Vredesconferentie, die in 1907 in de Ridderzaal werd gehouden, werd voor de huisvesting van het Hof van Arbitrage het Vredespaleis gebouwd.

Later namen ook het Permanente Hof van Justitie van de Volkenbond en het Internationaal Gerechtshof hun intrek in het Vredespaleis, dat daarmee uitgroeide tot een icoon van het internationale recht. In 1998 nam een ruime meerderheid van honderdzestig landen het besluit het Internationaal Strafhof op te richten, dat eveneens gevestigd werd in Den Haag.

Wapenspreuk

Het feit dat Den Haag zich al ruim een eeuw manifesteert als internationale stad van vrede en recht en het naderende 100-jarig jubileum van het Vredespaleis in 2013, waren voor burgemeester Van Aartsen aanleiding om zich namens het College van B en W te wenden tot de Hoge Raad van Adel met het verzoek de wapenspreuk ‘Vrede en Recht’ toe te voegen aan het gemeentewapen.

Koningin Beatrix tekende uiteindelijk het besluit van 9 mei 2012, waarbij de gemeente ’s-Gravenhage het volgende wapen werd verleend:

“In goud een stappende ooievaar van natuurlijke kleur, houdend in de bek een paling van sabel [= zwart]. Het schild gedekt met een antieke gravenkroon en gehouden door twee omziende leeuwen van goud. Wapenspreuk: vrede en recht in Latijnse letters van goud op een lint van sinopel [= groen].”

Eeuwenoud symbool met ooievaar

Vermoedelijk was de ooievaar rond het midden van de zestiende eeuw al een algemeen bekend Haags symbool. Waarom Den Haag gekozen heeft voor een ooievaar als wapendier, is echter een vraag die niet met zekerheid te beantwoorden is. Feit is wel dat de echte ooievaar een bekende verschijning in de stad was. Ooievaars maakten ieder voorjaar hun nesten op verschillende gebouwen van het Binnenhof, op de Gevangenpoort en in de omgeving van de Groenmarkt. Bovendien waren er tamme ooievaars te vinden op de vismarkt in de Schoolstraat, waar zij de visresten opruimden. In de zestiende eeuw zorgde een van stadswege betaalde oppasser voor het welzijn van de marktooievaars. Zo hadden de vogels bij de markt een eigen nachthok.

De keus voor de ooievaar als wapendier kan ook verklaard worden uit het feit dat deze vogel algemeen als een geluksbrenger werd gezien. De ooievaar beschermde huis en haard tegen blikseminslag en brand. Ook werd de ooievaar gezien als symbool van vruchtbaarheid en brenger van nieuw leven. Tot op de dag van vandaag prijkt hij op geboortekaartjes of staat hij in de tuin van een familie waar net gezinsuitbreiding is geweest.

Veranderend wapen

Het stadswapen veranderde door de tijd. Wel zien we altijd een naar links stappende ooievaar met een aal in de snavel. Op de oudste kleurenafbeeldingen (op zestiende-eeuwse schilderijen) staat de ooievaar stevig op een groen veldje, dat later is verdwenen.

Keizer Napoleon was de eerste die het wapen van Den Haag officieel liet vastleggen, op 19 juli 1813. Pas in 1954 werd het wapen wat aangepast en ook toen bleef het grasveldje afwezig. Dat laatste was jammer, want de groene kleur ervan, samen met de gouden achtergrond van het wapen, hebben geleid tot het ontstaan van de officiële Haagse kleuren geel en groen. Met de toevoeging van de banderol in 2012 is de kleur groen teruggekeerd en kreeg het Haagse wapen een extra dimensie door de wapenspreuk “Vrede en Recht”.