Met dit document, ook wel Akte van Afzwering genoemd, namen de noordelijke gewesten afstand van de Spaanse koning Filips II. De officiële verklaring werd 26 juli 1581 afgekondigd door de Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden.
Het Plakkaat van Verlatinghe wordt ook wel gezien als de onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlanden en een belangrijke voorloper van de Grondwet. Voor het eerst in de Tachtigjarige Oorlog kwamen de autoriteiten expliciet in opstand tegen de koning. Het Plakkaat werd samengesteld vanuit de overtuiging dat vorst en volk een soort ongeschreven contract met elkaar hadden. Als de vorst zich als een tiran zou gedragen of in strijd met de rechten en vrijheden van de gewesten regeerde, dan kon hij worden afgezet. Volgens de Nederlandse gewesten had Filips II zijn rechten op de Nederlanden verspeeld. De verklaring werd ondertekend door gedeputeerden van Brabant, Gelre en Zutphen, Vlaanderen, Friesland, Holland, Zeeland, Mechelen en Overijssel.
Het Nationaal Archief gaat onderzoeken hoe de tekst van het Plakkaat van Verlatinghe tot stand is gekomen. Tot nu toe werd aangenomen dat de verklaring werd geschreven door een persoon, de hoge ambtenaar Jan van Asseliers. Volgens het Nationaal Archief is het echter goed mogelijk dat de verklaring door twee personen werd opgesteld. Het document zal daarom met een apparaat voor ‘hyperspectral imaging’ worden onderzocht zodat veel destijds in de tekst aangebrachte wijzigingen, verwijderingen en doorhalingen zichtbaar worden.
Het onderzoek vindt plaats in het kader van de installatie van de Staatscommissie tot herziening van de Grondwet. De commissie moet onder meer de toegankelijkheid en betekenis van de grondwet voor burgers nagaan.
