Iets op je kerfstok hebben – Herkomst en betekenis

De uitdrukking ‘iets op je kerfstok hebben’ gebruiken we om aan te geven dat een bepaald persoon verkeerde dingen heeft gedaan. Een misdadiger heeft bijvoorbeeld iets op zijn kerfstok. De uitdrukking is afkomstig uit de vroegere herberg, waar echte kerfstokken werden gebruikt. Wie veel op zijn kerfstok had, moest de herbergier nog heel wat betalen…

In de herberg hield men met behulp van de kerfstok namelijk bij hoeveel er op krediet geleverd was. Hoe meer inkepingen in de stok waren aangebracht, hoe hoger dus de schuld. Vaak had zowel de herbergier als de klant een kerfstok, zodat gesjoemel werd voorkomen en men altijd precies wist hoe hoog de schuld was. Aan de zijkant kon men aangeven hoeveel er al betaald was. In een tijd waarin lang niet iedereen kon lezen of schrijven, was de kerfstok een handig hulpmiddel.

Hoewel de echte kerfstok al lang geleden in onbruik is geraakt, kennen we de kerfstok nog altijd dankzij de uitdrukking ‘iets op je kerfstok hebben’. Nu gaat het echter niet meer om geld of schulden, maar meer om algemene fouten of misdaden.

Verkorven

Interessant in dit kader is nog de vooral in België gebruikte uitdrukking ‘het verkorven hebben’. Dit betekent dat een persoon het helemaal verpest heeft en in ongenade is gevallen. ‘Verkorven’ is het voltooid deelwoord van ‘verkerven’. Mogelijk gaat het hier om een toespeling op de figuurlijke kerfstok.

Lebombo-beentje

Verder kan hier nog gewezen worden op het zogeheten Lebombo-beentje. Dit gekerfde stuk bot van een baviaan dateert uit ongeveer 35.000 jaar voor Christus en werd in de jaren zeventig gevonden in het Lebombogebergte tussen Zuid-Afrika en Swaziland. Op deze oude ‘kerfstok’ zijn negenentwintig kerfjes aangetroffen. Waarom deze precies werden aangebracht is onduidelijk. Archeologen vermoeden dat met de kerfjes een menstruatiecyclus werd bijgehouden.

Overzicht van Historische uitdrukkingen en spreekwoorden
Ook interessant: Geschiedenis van de Amsterdamse herberg 1450-1800
…of: In de aap gelogeerd zijn
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼