De middeleeuwse IJsselkogge die drie jaar geleden bij Kampen werd gevonden, blijkt nog in relatief goede staat te verkeren. Tijdens archeologisch onderzoek zijn de afgelopen maanden ook enkele bijzondere ontdekkingen gedaan.
Aanvankelijk werd gedacht dat de kogge volledig was ontmanteld, voordat men deze in de Middeleeuwen liet zinken. Dit blijkt niet het geval.
Aan boord is onder meer een kombuis gevonden, compleet met koepeloven en geglazuurde tegels. Verder zijn veel scheepsonderdelen goed bewaard gebleven, zoals een deel van het achterdek, jufferblokken en de binnenbetimmering in het achterschip. Onder water stuitten de archeologen onverwachts ook op een deel van de oever van het middeleeuwse Kampen of Brunnepe. En er zijn werktuigen uit de prehistorie gevonden.
Vanwege de ontdekkingen is de geplande berging van de IJsselkogge iets verlaat. Naar verwachting wordt het schip januari volgend jaar voorzichtig uit het water getakeld. Afgelopen maand zijn twee kleinere scheepswrakken, een aak en een punter, al boven water gebracht. Daarna werd alle aandacht op de kogge gericht.
Koepeloven
De komende weken wordt het onderste deel van de IJsselkogge vrij gelegd. Mogelijk worden daarbij nog nieuwe vondsten aangetroffen. De archeologen melden dat bij het verwijderen van zand uit het wrak veel ontdekkingen zijn gedaan.
“Er is een achterdek met daarop een stookplaats met koepeloven aangetroffen, opgebouwd uit bakstenen en geglazuurde tegels. De vondst van de koepeloven is ronduit uniek. Met 3D-onderwaterfotogrammetrie is het geheel prachtig in beeld gebracht. De vondst geeft een beeld van het leven aan boord en de gebruikte materialen kunnen een indicatie geven van de herkomst van het wrak. Dat wordt op dit moment nader onderzocht.”
Er zijn ook scheepsarcheologische details aan het licht gekomen, zoals de ophanging van het roer, planken van het achterdek en binnenbetimmering in het achterschip in de vorm van houten wandjes die de ruimte in het achteronder indelen. Het is volgens de onderzoekers voor het eerst dat dit bij een middeleeuws schip is aangetroffen.
“Ook is een intacte wantrustconstructie aangetroffen gevonden. Het wantrust zit aan de buitenkant van het boord en dient voor de verbinding van de touwen die de mast ondersteunen, de zijstagen. Deze bestaat uit zeven ijzeren bevestigingsbouten (puttingijzers) met oog. Aan twee daarvan zat nog een jufferblok bevestigd, een blok met drie gaten waar de lijnen doorheen werden geschoren. Van het schip zijn gedetailleerde onderwateropnamen in 3D gemaakt.”
Het grote middeleeuwse gevaarte, met een geschat gewicht van 50 ton en 20 meter lengte, is nu bijna geheel vrij gelegd en in het midden van het hijsframe gepositioneerd. Voor de berging is een innovatieve methode ontwikkeld.
Oude oever
Vastgesteld is dat de IJsselkogge, samen met de aak in het verlengde, haaks op een middeleeuwse oever ligt, met de achtersteven in de richting van Kampen. Op die oever zijn houten paaltjes aangetroffen, vermoedelijk fundamenten van bouwwerken of structuren op de kant. Een van deze paaltjes is met C14-dateringmethode in de veertiende eeuw na Christus gedateerd. De komende weken wordt in kaart gebracht of er nog meer structuren op de middeleeuwse IJsseloever liggen.
Prehistorie
Verspreid in het onderzoeksgebied zijn verschillende vuurstenen werktuigen gevonden, die duiden op een laag met prehistorische bewoningsresten in de nabijheid van de wrakken. Deze zijn door de tijd heen los geschuurd door de stroming van de rivier en vermengd met het zand waarmee de IJsselkogge is gevuld. Nader onderzoek moet deze laag scherper in beeld brengen.
Boek: Koggen, Kooplieden en Kantoren
