Jona Lendering
En dan sta ik in een museum en dan sta ik dus ineens te stuiteren. De inscriptie hierboven stond erbij en keek ernaar. Wat is er zo bijzonder? Eerst maar even de tekst. Er staat:
IMERIX SERVOFR-
EDI F BATAVOS
EQ ALA
…ISPANO
…NNOR XXVIII
STIP VIII
…S E
Als we de afkortingen uitschrijven, enkele beschadigde letters aanvullen en een spelfout corrigeren, staat er
Imerix Servofr-
edi filius Batavus
eques ala
Hispanorum
annorum XXVIII
stipendiorum VIII
hic situs est
In het Nederlands:
Imerix, Servofredus’
zoon, een Bataaf,
ruiter in het Eskadron
van de Spanjaarden,
achtentwintig jaar oud,
met acht jaren in militaire dienst,
is hier bijgezet.
Twee Germaanse namen
Er is een hoop over te vertellen. Om te beginnen zien we hier twee Germaanse namen: volgens deze taalkundige blog de namen *Īmirīkz en *Sarwafriþuz, die respectievelijk “krijgsheer” en “gewapende bescherming” zouden betekenen. Die namen passen thematisch mooi bij een andere Bataafse naam, namelijk Civilis: *Kivilaz zou weleens “strijder” kunnen betekenen. Ik meen dat een vierde Bataafse naam, Chariovalda, zoiets betekent als “leider van het leger”. Een kwartet van krijgshaftige namen, dat zegt iets over het zelfbeeld van zo’n stam.
De inscriptie, die behoort tot de collectie van het archeologische museum in het Kroatische Zadar, is gevonden in Burnum. Dat was in de eerste eeuw een Romeinse legioenbasis, maar er waren daar ook hulptroepen gestationeerd. Dat kon ruiterij zijn: legioenen hadden namelijk weinig ruiters, dus een flankerend eskadron kon bruikbaar zijn en het Eskadron van de Spanjaarden kan inderdaad zo’n taak hebben gehad. Het is interessant dat er na 86 in Burnum geen legioenen meer waren en dat we het eskadron vanaf dan ook aantreffen aan de Beneden-Donau. We kunnen dus beredeneren dat Imerix vóór 86 is overleden.
Verdere precisie is onmogelijk maar speculeren is natuurlijk toegestaan: Imerix behoorde misschien bij de eenheden die betrokken zijn geweest bij de Bataafse Opstand (in 69-70) en hij is, toen de orde was hersteld door onder meer het uit Spanje afkomstige Tiende Legioen Gemina, toegevoegd aan een flankerende eenheid die met dat legioen was meegekomen en die na 70 is overgeplaatst naar Dalmatië. Tegen dit idee pleit overigens dat de eenheid in de inscriptie geen nummer heeft, wat na de legerhervormingen van keizer Claudius (r.41-54) niet zo heel gebruikelijk is. Misschien leefde (en overleed) Imerix dus wel ten tijde van keizer Tiberius (r.14-37) of Caligula (r.37-41). We weten het niet.
Kortom, een leuke inscriptie. Mooi ook. Ik vind die ruiter gewoon prachtig. En ik stuiterde omdat dit een van de oudste afbeeldingen moet zijn van iemand uit wat nu Nederland heet.
Boek: Romeinse sporen – Het relaas van de Romeinen in de Benelux
