Kamp Vught – Concentratiekamp

De bouw van Kamp Vught, die gefinancierd werd met geroofde Joodse goederen, vond in 1942 plaats door een Nederlandse aannemer. In het kamp werden in de Tweede Wereldoorlog, tussen januari 1943 en september 1944, bijna 32.000 mensen opgesloten.

Kamp Vught wordt weleens vergeleken met Dachau. Qua grootte en functie (de kampen hadden nagenoeg dezelfde oppervlakte en er zaten veel politieke gevangenen) leken de kampen op elkaar, maar het sterfpercentage in Dachau was veel hoger dan in Vught: 1 op 5 personen die in Dachau kwamen overleed, tegen 1 op 50 gevangenen in Vught.

Korte geschiedenis van Kamp Vught

Na de opening op 13 januari 1943 kwamen de eerste uitgemergelde gevangenen uit Kamp Amersfoort aan in Vught. Op dat moment was Vught nog in aanbouw. De nazi’s noemden het kamp zelf ook wel Konzentrationslager Herzogenbusch. Het kamp fungeerde tijdens de Tweede Wereldoorlog als doorvoerkamp voor 12.000 Joden en tevens als kamp waar politiek gevangenen, zwarthandelaren, zigeuners, verzetslieden, gijzelaars, homoseksuelen en Jehovah’s Getuigen werden vastgehouden.

Relatief gezien was het regime in Vught mild, althans vergeleken met de concentratiekampen en nazi-vernietigingskampen op Pools grondgebied. Maar dit betekende niet dat er geen wreedheden in het kamp plaatsvonden. Die waren er zeker. Daarbij vonden er zeker 751 mensen de dood in Kamp Vught. Van hen werden 329 personen geëxecuteerd op de fusilladeplaats net buiten het kamp. De anderen kwamen om van ziekte, honger en uitputting.

In mei 1943 kwam een met prikkeldraad afgezonderd kampsegment tot stand, speciaal voor vrouwen. In dit vrouwenkamp zaten vrouwelijke verzetslieden, tevens Joodse vrouwen en de eega’s en kinderen van gegijzelden. Historica Marieke Meeuwenoord schrijft in haar boek over geschiedenis van het kamp het volgende over de sfeer in een vrouwenbarak:

“De groep vrouwelijke gijzelaars telde in het najaar van 1943 circa 130 vrouwen en was groot genoeg om in een eigen barak te worden ondergebracht. Daar vormden ze een hechte gemeenschap. Op het laatst was het alsof iedereen in de barak familie van je was, schreef Janna de Koning-Gouman na de oorlog in haar ongepubliceerde memoires. ‘Als je ’s morgen naar je werk ging kuste je elkaar of je altijd bij elkaar was geweest.’ En Ali Koopmans, die blokoudste van de barak was, schreef na de oorlog: ‘Onze barak was werkelijk “De Elitebarak”. Bij ons heerste orde en was er naastenliefde, verdraagzaamheid en eerbied voor elkanders opvattingen.’ ” (206,207)

Naast een politiek-militaire functie kreeg Kamp Vught, net als andere nazikampen, later in de oorlog ook een economische functie. Zo werden in een deel van Kamp Vught vliegtuigen gesloopt en bevonden zich in het kamp enkele afdelingen van het bedrijf Philips. Gevangenen in Vught hielpen onder mee met het fabriceren van radio’s en knijpkatten.

Bunkerdrama en kindertransporten

Net als in andere kampen deden zich ook in Kamp Vught gruwelijkheden voor. Het meest bekend is het bunkerdrama van januari 1944. Hierbij werden 74 vrouwen in een cel van 9 vierkante meter opgesloten, 14 uur lang, waarbij tien dodelijke slachtoffers vielen.

Gruwelijk waren eveneens de diverse kindertransporten die vanuit Kamp Vught vertrokken naar de vernietigingskampen. Zo vertrokken in juni 1943 ruim 1250 kinderen (in de leeftijd van 0 tot 16 jaar), met een of beide ouders, uit Vught via Kamp Westerbork naar het Poolse vernietigingskamp Sobibor.

Overigens zaten in het kamp naast Joodse vrouwen, verzetsvrouwen en ‘asociale’ vrouwen die een economische overtreding hadden begaan, ook rond de zeventig Rotterdamse prostituees. Zij hadden Duitse soldaten een geslachtsziekte bezorgd en waren om die reden achter het prikkeldraad gezet.

De asocialen waren mensen die economische delicten hadden gepleegd als fraude, het slachten van een koe of zwarthandel. Ook bood Vught vanaf februari 1943 onderdak aan maar liefst 1800 studenten uit Wageningen, Amsterdam en Delft. Zij werden hier opgesloten als represaillemaatregel voor de aanslag op Hendrik Seyffardt, de bevelhebber van het Vrijwilligerslegioen in Nederland, die volgens getuigen door studentikoze typen was gepleegd.

De functies van Kamp Vught na de Tweede Wereldoorlog: gevangenis, DUW en Moluks kamp

Op 26 oktober 1944 arriveerden Canadese troepen bij Kamp Vught. De SS-kampleiding was kort hiervoor op de vlucht geslagen, maar niet voordat ze nog snel bijna 3500 geïnterneerden op transport hadden gezet naar de concentratiekampen Rävensbruck (de vrouwen) en Sachsenhausen (de mannen). Van deze kort voor de bevrijding gedeporteerde personen kwamen er velen om het leven.

In de laatste oorlogsmaanden, toen de Zuid-Nederland inmiddels bevrijd was, zaten er in Kamp Vught enige tijd Duitse krijgsgevangenen vast. Later volgden collaborateurs die met de Duitse bezetter hadden samengewerkt, of daarvan verdacht werden.

In 1949 werd de functie van interneringskamp voor mensen die in de oorlog ‘fout’ waren geweest opgeheven. Daarna kwam Kamp Vught niet leeg te staan, maar werd het gebruikt voor arbeiders die tewerkgesteld waren voor DUW (Dienst Uitvoering Werken), de overheidsinstantie die werkverschaffingsprojecten regelde oor mensen die onvrijwillig werkloos waren.

Vanaf de jaren 1950 had het kamp drie gecombineerde functies, zo lezen we in de recente dissertatie Kampen als betwist bezit (Uitgeverij Aspekt, 2018) van Iris van Ooijen:

“Begin jaren vijftig werd het voormalige kampterrein van Vught in drie complexen opgedeeld: een militair gedeelte voor het Nederlandse leger, een jeugdgevangenis en een woongedeelte voor Molukse KNIL-soldaten en hun families.” (171)

Documentaire over SS concentratiekamp Vught

Bronnen ▼