Kasteel Het Oude Loo – Jachtslot op het Kroondomein

Kasteel Het Oude Loo, ook wel Slot ‘t Oude Loo, is een oud jachtslot op het Kroondomein Het Loo te Apeldoorn. Het is tegenwoordig in gebruik als privé-buitenverblijf van koning Willem-Alexander.

Het kasteel werd in de vijftiende eeuw gebouwd als jachtslot. De vroegste vermelding van het slot dateert uit 1439. In een document wordt het dan aangemerkt als ‘horig goed’ van ene Udo Talholt, een belangrijke en vermogende raadsman van de Hertog van Gelre, Willem II. Bekend is dat op de plek van het huidige kasteel vroeger een boerenhoeve stond. Waarschijnlijk gaf de raadsman opdracht die hoeve te versterken waardoor de eerste contouren van het huidige kasteel ontstonden.

Het u-vormige slot kreeg uiteindelijk twee ronde hoektorens. De oostelijke vleugel dateert uit de vijftiende eeuw. De onderkelderde zuidelijke vleugel en de noordelijke vleugel zijn vermoedelijk in de tweede helft van de zestiende eeuw gebouwd. Het gedeeltelijk uit Bentheimer zandsteen opgebouwde kasteel heeft onder meer vier laat-gotische schouwen, balkenzolderingen en muurschilderingen.

In de loop der tijd verwisselde het kasteel verschillende keren van eigenaar. In het kasteel zijn tegenwoordig verschillende versierde glas-in-loodramen te vinden die hieraan herinneren. Op deze ramen zijn namelijk verschillende wapens te vinden van families die het slot in de loop der tijd bewoonden, zoals de geslachten Bentinck, Van Arnhem, Isendoorn, Van Voorst, Appeldoorn en Van Herwaerden. Op een van deze ramen staat het gedichtje:

Duizend jaren duizend jaren
heeft Oranjes stam gebloeid.
Grooten Karels lauwerbladen
zijn er mee te saam gegroeid.

De naam Karel duidt op hertog Karel van Gelre die ooit enige tijd in het kasteel verbleef.

Willem III

Stadhouder Willem III kocht het middeleeuwse kasteel en de omliggende grond in 1684 van Johan van Ulft voor 90.000 carolusguldens. Hij bezat op dat moment al een ander jachthuis, bij Hoog-Soeren. Het Oude Loo was op het moment van aankoop eigenlijk niet geschikt voor bewoning door de stadhouderlijke familie. De koopakte sprak van…

…het Huys Loo geheel vervallen seynde.

Het slot verkeerde niet alleen in vrij slechte staat, het werd door de stadhouder ook als ’te klein’ beschouwd om als verblijfplaats voor zijn gezin en gevolg dienst te doen. Kort na de aankoop van Het Oude Loo werd vlakbij het oude jachtslot daarom een begin gemaakt met de bouw van het veel grotere kasteel Het Loo, dat in de eeuwen hierna door Nederlandse stadhouders en koningen als zomerresidentie werd gebruikt.

Begin negentiende eeuw kwamen zowel Het Oude Loo als Paleis Het Loo in bezit van Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon Bonaparte die tot koning van Holland was benoemd. De Franse koning liet de slotgracht van het jachtslot dempen, naar verluidt omdat hem ooit was voorspeld dat hij ooit zou verdrinken.

Pierre Cuypers

Koningin Wilhelmina gaf begin twintigste eeuw opdracht Het Oude Loo te laten restaureren. Ze riep hiervoor de hulp in van de prestigieuze architect Pierre Cuypers, ook bekend als de ontwerper van het Rijksmuseumgebouw en het Centraal Station van Amsterdam. In opdracht van de koningin liet de architect de slotgracht uitgraven. Wilhelmina was zeer enthousiast over dit project en werkte in de eerste fase in eigen persoon mee. In haar autobiografie schreef ze hierover later:

Op een mooie zomerse dag namen we zelf een schop en begonnen het Oude Loo te ontgraven. De oorspronkelijke gracht was door de Fransen dichtgegooid en na die tijd liep er slechts een bescheiden sprengetje om het kasteel. Anderen zetten ons graafwerk voort en zo werd de oude gracht hersteld zoals hij ongeveer geweest was.

Tijdens deze restauratie werd verder een ophaalbrug gebouwd en er kwam nog een extra kleiner bruggetje, bedoeld voor de toenmalige huisbewaarder. Dit bruggetje kwam direct bij diens woning uit. Tijdens de restauratie werden ook verschillende fresco’s met jachttaferelen hersteld en daarnaast hoogde Cuypers de zuidwesttoren op.

Volgens critici ging de architect tijdens de restauratie wel wat te voortvarend te werk en liet hij zijn fantasie wat teveel de vrije loop. Na een latere restauratie concludeerde Trouw-journalist Fred Lammers bijvoorbeeld:

Achteraf moet worden gezegd dat hij (Cuypers, red.) te romantisch te werk is gegaan. Hij maakte het jachtslot mooier dan het was geweest.

Het kasteeltje mocht dan flink onder handen zijn genomen, in de jaren hierna werd het nauwelijks gebruikt en raakte het als snel weer in verval. Al in de jaren vijftig bleek Het Oude Loo, dat inmiddels eigendom was van de Nederlandse staat, toe aan een nieuwe restauratie. Die restauratie begon uiteindelijk in 1968 en stond onder leiding van Kees Royaards. Hij draaide veel van de eerdere aanpassingen van Cuypers weer terug. Zo werd de zuidwesttoren bijvoorbeeld weer teruggebracht in zijn oorspronkelijke vorm. Na deze restauratie werd het kasteel als buitenverblijf gehuurd door koningin Juliana. Hierna gingen er al snel geruchten rond dat de vorstin van plan was er na haar abdicatie zelf te gaan wonen. Dit gebeurde echter nooit. De koningin gebruikte het oude slot vooral als een soort dependance van Paleis Soestdijk, waar ze belangrijke gasten kon ontvangen.

In de jaren vijftig opende Juliana het jachtslot voor religieuze bijeenkomsten, die bekend kwamen te staan als de Oude Loo-conferenties. In de pers werd in de jaren hierna veelvuldig gespeculeerd over deze conferenties, onder meer omdat Juliana, net als enkele vriendinnen die betrokken waren bij de organisatie, in die periode bewonderaars waren van gebedsgenezeres Greet Hofmans.

Vluchtelingen uit Oekraïne

Kasteel Het Oude Loo wordt nog altijd door de Nederlandse staat als buitenverblijf verhuurd aan de koninklijke familie. Het wordt onder meer gebruikt voor privézaken en familiebijeenkomsten. In 2006 verbleef de Japanse kroonprins Naruhito zes weken in het kasteel. Dit samen met zijn echtgenote, prinses Masako, die vanwege overspannenheid behoefte had aan wat rust. In 2022 stelde koning Willem-Alexander het buitenverblijf open voor de opvang van twintig tot dertig vluchtelingen uit Oekraïne.

Toegankelijkheid

Het jachtslot is niet toegankelijk voor het publiek. Het park rondom is twee maanden per jaar wel opengesteld voor bezoekers, meestal in de maanden april en mei. In het park zijn onder meer een beeldenvijver, kegelbaan en doolhof te vinden.

Bronnen ▼