‘Een kiekje maken’ bij Israël Kiek

De zegswijze ‘een kiekje maken’ wordt nog steeds veel gebruikt om aan te geven dat er even snel een foto gemaakt wordt. De personen op de foto gaan hierbij niet uitgebreid poseren, maar er wordt snel afgedrukt. Een kiekje is dus een momentopname en geen portretfoto. Waar komt de uitdrukking een kiekje maken eigenlijk vandaan?

Kiekje is een eponiem

Een kiekje maken is een zogeheten eponiem, een woord dat herleid kan worden op een persoonsnaam van iemand die echt heeft bestaan, of op een mythologische figuur uit bijvoorbeeld de Griekse mythologie. Mooie voorbeelden zijn begrippen als lynchen, sadisme, dukdalf en draconische maatregelen.

Betekenis en herkomst van een kiekje maken: afkomstig van Israël Kiekje

Op het eerste gehoor zou je kunnen denken dat ‘een kiekje maken’ een soort dialect is en ‘een kijkje maken’ betekent. Maar dat is dus niet zo. Een kiekje maken is als eponiem vernoemd naar Israël Kiek (1811-1899), een fotograaf uit Leiden. Israël Kiek trad in Leiden vooral als portretfotograaf op. Maar échte bekendheid – lees: landelijke bekendheid – kreeg hij doordat hij regelmatig een bijzonder soort foto schoot: het kiekje.

Israël Kiekje kwam op 22 april 1811 ter wereld in de stad Groningen. Hij kwam uit een Joods gezin en was de zoon van horlogemaker David Lazarus Kiek en Lea Levie Pinto. Rond 1837 stapte Israël in het huwelijksbootje. Voordat hij als fotograaf aan de slag ging, had Israël Kiek tal van baantjes. Zo was hij onder meer koopman, kistenmaker, loterijcollectant, slager en (sinds 1885 in Leiden) sigarenboer. In elk geval in 1860 was Kiek al fotograaf actief in de bruisende studentenstad.

Leidse balletjes lieten zich in de negentiende eeuw graag fotograferen in een ontspannen setting. Vaak trad Kiek als fotograaf op om de Leidse studenten op beeld te vereeuwigen. De studenten gaven de groepsfotootjes al snel de naam ‘kiekjes’. De foto’s waren kwalitatief gezien niet echt indrukwekkend. Het draaide puur om een groep studenten even vast te leggen op een fotootje. Dat de foto’s niet echt professioneel waren, kwam ook doordat Kiek vaak in de nacht uit bed getrommeld werd door de studenten. Een dronken dispuut kwam hem dan ophalen voor een snel kiekje.

Overlijden en monument in Leiden

Op 14 mei 1899 overleed Kiek in Leiden, op 88-jarige leeftijd. Hij had vier zonen, door hemzelf opgeleid, die ook fotograaf werden. In 1990 kreeg Israël Kiek een eigen monument in Leiden bij de Rijnsburgersingel, in de vorm van een camera op een statief. De camera is gericht op de Rijnsburgersingel, vermoedelijk de plek waar het atelier van Israël Kiek gevestigd was. Ook werd in Amsterdam in 2004 in de wijk IJburg de straatnaam Kiekstraat geïntroduceerd, vernoemd naar Israël Kiek.

Lees ook: Eponiemen top 50
Of lees dit artikel: Komt het woord ladderzat uit Leiden?
Verder interessant: Herkomst van het woord ‘spieken’
Boek: Kleine geschiedenis van de fotografie – Ian Smith

Monument ter ere van Israël Kiek:

Bronnen ▼