Juliana der Nederlanden (1909-2004)

Juliana werd in 1909 geboren als het enige kind van koningin Wilhelmina en prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Van 6 september 1948 tot 30 april 1980 was zij Koningin der Nederlanden.

De geboorte van Juliana was een enorme opluchting, nadat haar moeder, koningin Wilhelmina, vier miskramen na elkaar had gekregen. Men vreesde hierdoor dat de Nederlandse troon – bij gebrek aan troonopvolger – zou overgaan op de Duitse nakomelingen van Wilhelmina’s tante, prinses Sophie. Zover kwam het dus niet.

Juliana kreeg als kind thuis les, maar wel met andere kinderen, omdat Wilhelmina niet wilde dat Juliana net zo’n eenzame jeugd kreeg als zijzelf. Juliana studeerde daarna in Leiden letteren en wijsbegeerte en haalde in 1930 haar eredoctoraal. Ze was ook erg actief in het studenten- en verenigingsleven.

In haar jeugd had Juliana veel aan haar vader Hendrik, die haar erg verwende en aan haar oma, Emma. Deze overleden echter in 1934 kort na elkaar.

Huwelijk

Op wintersport in Garmisch-Partenkirchen ontmoette Juliana in 1936 de Duitse prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Gezien de situatie in Duitsland was het natuurlijk de vraag hoe hij zich verhield tot de nazi’s, maar zelf zei hij daarover dat hij juist in Parijs was gaan wonen om het nazi-regime te ontvluchten. Later in het jaar verloofde het stel zich en op 7 januari 1937 trouwden ze.

Bernhard en Juliana gingen op Paleis Soestdijk wonen en kregen vier kinderen: Beatrix (1938), Irene (1939), Margriet (1943) en Marijke (1947). Marijke koos later haar tweede naam Christina als roepnaam. Margriet werd in Canada geboren, omdat Juliana daar tijdens de Tweede Wereldoorlog naar uitweek. Bernhard verbleef toen in Engeland bij koningin Wilhelmina. Juliana had vanuit Canada onder meer contact met de Amerikaanse president F.D. Roosevelt en raakt zelfs goed bevriend met zijn vrouw, Eleanor Roosevelt. Ook na de oorlog bleef de relatie met de Amerikanen erg goed.

In 1944 vloog Juliana terug naar Engeland in de veronderstelling dat de vrede aanstaande was. Nadat de Slag om Arnhem verkeerd uitpakte voor de geallieerden en duidelijk werd dat een algehele bevrijding van Nederland nog even op zich zou laten wachten, keerde ze weer terug naar Canada. Twee dagen voor de daadwerkelijke bevrijding in 1945 kwam de hele koninklijke familie weer naar Nederland.

Juliana wordt koningin

In 1947 en 1948 trad Juliana twee keer op als regentes, omdat haar moeder, koningin Wilhelmina, de werkzaamheden niet meer aan kon. Eind 1948 werd ze officieel koningin, toen haar moeder na achtenvijftig jaar afstand deed van de troon.

Juliana’s eerste belangrijke politieke daad was het ondertekenen van de ‘Acte van Soevereiniteitsoverdracht’ in 1949 waardoor Indonesië officieel onafhankelijk werd.

Onder Juliana’s gezag werd het koningshuis een stuk informeler. Ze werd ‘de Koningin van het volk’ genoemd en nodigde de bevolking bij het jaarlijkse defilé op haar verjaardag uit op Paleis Soestdijk. Door haar sociale bewogenheid was zij vrij populair. Deze populariteit werd bijvoorbeeld duidelijk zichtbaar tijdens een televisie-opname waarbij showmaster Jos Brink de koningin op haar wang kuste:

Ook was de kerstviering in Soestdijk bijzonder, Juliana schonk voor die gelegenheid elk jaar samen met haar (klein)kinderen chocolademelk in voor haar personeel en hun gezinnen. Ook kregen die een kerststol en een oranjekalender.

Tijdens haar koningschap voelde Juliana zich erg alleen, ondanks dat ze omringt werd door veel mensen. In een belangrijke Juliana-biografie schrijf historica Jolande Withuis hierover:

”Juliana voelde zich het meest op haar gemak onder vrouwen. De wereld echter waarin zij als troonopvolgster en koningin fungeerde, was een wereld van mannen, bejaard of in elk geval veel ouder dan zij, en niet zelden behelpt met superioriteitsgevoel.”

Greet Hofmans-affaire

Juliana’s jongste dochter Marijke werd geboren met een ernstige gezichtsafwijking, vermoedelijk omdat Juliana tijdens de zwangerschap rode hond had. Aangezien de koningin er alles aan wilde doen om het meisje te genezen, schakelde ze in 1948 de Amsterdamse gebedsgenezer Greet Hofmans in. Volgens de media kreeg Hofmans zoveel invloed op Juliana dat ze wel eens de Nederlandse Raspoetin werd genoemd. Ook zou het huwelijk tussen Juliana en Bernhard op springen staan. Er deden zelfs geruchten de ronde dat Bernhard zijn vrouw vanwege deze ontwikkelingen wilde laten opnemen. Dit is later ontkracht door biograaf Cees Fasseur. In zijn boek Juliana en Bernhard. Het verhaal van een huwelijk 1936-1956 schrijft hij dat Bernhard Juliana zelfs smeekte om niet te scheiden.

Maar ook politiek hadden de pacifistische ideeën van Hofmans consequenties. Zo was Julianna tegen de doodstraf van oorlogsmisdadiger Willi Lages. Ze dreigde zelfs met aftreden. Op advies van een commissie van wijze mannen verbrak Juliana uiteindelijk het contact met Greet Hofmans.

De Spaanse edelman

In 1964 verloofde dochter Irene zich met de rooms-katholieke Carlos Hugo van Bourbon-Parma een destijds omstreden troonpretendent voor de Spaanse troon. Hiervoor bekeerde ze zich tot het katholieke geloof. Omdat ze geen moeilijkheden wilde, gaf zij haar recht op de troon op. Op de bruiloft kwam geen familie. Juliana had wel willen gaan, maar kreeg geen toestemming van de Nederlandse overheid, vanwege het omstreden Spaanse regime.

Lockheed-affaire

In 1976 raakte het koningshuis opnieuw in opspraak, vanwege de zogenoemde Lockheed-affaire. Prins Bernhard zou steekpenningen hebben aangenomen van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed. Na verschillende onderzoeken werd hiervoor echter geen hard bewijs gevonden. Wel gaf Bernhard toe dat hij bedragen van Lockheed had ontvangen, maar dat die bedragen voor het Wereld Natuurfonds (WNF) zouden zijn, de organisatie waar Bernhard zich al jaren voor inzette. Na Bernhards dood in 2004 verschenen er berichten in de media dat hij inderdaad 1,1 miljoen dollar zou hebben ontvangen, maar dat dit allemaal naar goede doelen was gegaan. In 2012 werd besloten om geen onderzoek meer te doen naar de affaire.

Hoewel Juliana Bernhard steunde tijdens de Lockhead-affaire is hun huwelijk geen onverdeeld succes geweest. Withuis:

Als we haar leven overzien was Bernhard niet Juliana’s steunpilaar maar haar achilleshiel. Hij heeft haar bijwijlen intens gelukkig gemaakt, maar bracht haar in 1956 als toppunt van verraad bijna ter val.

Abdicatie en latere jaren

Op 30 april 1980 deed Juliana afstand van de troon ten gunste van haar dochter Beatrix. Juliana bleef zich hierna bezighouden met sociale kwesties tot in 1995 haar gezondheid begon af te nemen en ze last kreeg van geheugenverlies. Koningin Juliana overleed op 20 maart 2004 op 94-jarige leeftijd. Opmerkelijk is dat zij op de dag af exact 70 jaar na haar grootmoeder, koningin-regentes Emma overleed. Op 30 maart werd ze bijgezet in de grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk in Delft.

• Meer artikelen over koningin Juliana
• Boek: Juliana. Vorstin in een mannenwereld

Bronnen ▼