Heen en terug tussen Indië en Nederland voeren de schepen van de Stoomvaartmaatschappij Nederland en de Rotterdamsche Lloyd, in een eindeloos lijkend ritme van komen en gaan. Passagiers keken uit naar de aankomst in de haven, eindelijk aan de wal. Op 30 december 1930, aan het einde van dat jaar, nam één van de passagiers een ander besluit.
Het was een ‘drama’, schreef een Indische krant. En dat was het. Het vredige – om niet te zeggen saaie – leven aan boord veranderde van het ene moment op het andere. Iemand riep: “Man overboord!” Een andere stem herhaalde het. De agitatie die dan ontstaat: wie is het, waar is mijn…? Iedereen vreest voor een geliefde. Droog meldde de krant:
Het bleek, dat een Chineesche passagier van boord was gesprongen. Ondanks de hooge zee ter plaatse, werd onmiddellijk een boot uitgezet onder commando van den eersten officier; op aanwijzingen, vanaf de brug gegeven, werd de boot naar den Chinees gedirigeerd. Op de boot kon men zelf namelijk door de hoogte der golven niets zien….
Zo moet het dus geweest zijn. Onrustig weer, waardoor hoge golven ontstonden. Iemand aan boord gooit een reddingsboei in de zee. Dan de harde plons van de reddingsboot die het water raakt. Passagiers die zich vastklemmen aan de reling om niets te missen van het tafereel. Zagen zij die man in het water, een schaduw van zijn hoofd? Het schreeuwen van de officier – “bakboord, bakboord”- het regelmatige slaan van de roeispanen. Dan de opluchting: ze hebben hem. Daarna de vraag: waren ze op tijd?
Beademing
In de reddingsboei leefde de man nog. Hij kreeg mond-op-mond beademing, men deed wat men kon. Tevergeefs. Zo ging de reddingsboot terug naar de Slamat: met de man overboord die nu de ogen gesloten had. Even leek er een tweede naast hem te komen liggen; de golven sloegen een officier uit de boot. Maar hij werd wel tijdig uit het water gehaald.
Opzet
In de uren hierna werden de stukjes tot een sluitende puzzel gelegd. Nee, een ongeluk was dit niet geweest. Integendeel, de opzet was duidelijk bewezen:
De dood van den Chinees bleek later een lang van te voren met zorg in scène gezette zelfmoord te zijn: hij had zijn papieren vernietigd en zich, met zijn beste plunje aan, overboord laten vallen. […] Op verzoek van het Chineesche deel der bemanning is de man in zee begraven, hetgeen geschiedde met het merkwaardige Chineesche ritueel voor deze gelegenheden: de doode kreeg dominosteenen mede.
Het schip voer verder, de dode Chinees werd in zijn zeemansgraf achtergelaten. Aan het ‘captains-dinner’ sprak men woorden van hulde aan de ‘officieren en bemanning voor hun moedig en kordaat gedrag bij de pogingen tot redding van den Chinees’. De kapitein huldigde in zijn antwoord speciaal den eersten officier, den heer Baggus.”
Aan het waaròm wijdde hij volgens de kranten geen woord. Zelfmoord aan boord was altijd moeilijk. Het had een demoraliserend effect op passagiers en bemanning, en het schip moest toch dóór, een kapitein had zijn plichten en contracten. Hoe minder ruchtbaarheid aan zoiets werd gegeven, hoe beter.
Toch kwam het af en toe in de krant, wat verplicht op de scheeprol werd genoteerd. Een passagier. Een bemanningslid. Een zeebaboe. Mensen die een graf op zee kozen boven het leven aan de wal.
Nieuwe jaar
Hoe zouden de passagiers van deze reis aan het nieuwe jaar zijn begonnen? Degenen met aanleg voor melancholie zullen zich wellicht hebben getroost met de gedachte dat de Chinees het zelf gewild had en dat hij – hij wel – nu tenminste vrede had. Anderen, de optimisten, vaak voor het eerst in de tropen, zullen hun glas wat hoger dan anders hebben geheven: zij leefden, zij wel, en ze gingen er wat van maken dit jaar, zo zeker als wat.
Vilan van de Loo werkt aan een biografie van Van Heutsz. Gratis ebook ontvangen? Informatie op: www.vanheutsz.nl
Meer artikelen uit deze rubriek
Overzicht van boeken over Nederlands-Indië
