Maximilien de Robespierre (1758-1794) – Gezicht van De Terreur

De Franse advocaat en politicus Maximilien de Robespierre (1758-1794), alias ‘De Onkreukbare’ (omdat hij voor strikte morele regels pleitte), geldt als een van de gezichtsbepalende figuren uit de tijd van de Franse Revolutie. Robespierre was als invloedrijke jakobijn het wrede gezicht van de periode van De Terreur in de jaren 1793-1794.

In juli 1793 werd Robespierre lid van de revolutionaire regering in Parijs. Onder Robespierre’s bewind, dat duurde tot het eind van 1793, vielen ongeveer 2600 dodelijke slachtoffers in Parijs – gedood onder de guillotine – terwijl er in heel Frankrijk in die tijd rond de 16.000 mensen onder het ‘nationale scheermes’ belandden. Geschat wordt dat de guillotine in de totale periode van De Terreur de levens eiste van in totaal zo’n 40.000 mensen.

Robespierre stuurde iedereen die tegen de revolutie was of van wie hij dit vermoedde, naar de guillotine, zoals girondijnen en politici die niet mee wilden gaan in of kritiek hadden op de revolutie-idealen. Verder bepleitte hij als idealen onder meer de opheffing van het celibaat, het afschaffen van de slavernij in de kolonies van Frankrijk en wilde hij graag het algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd zien worden.

Adellijke afkomst & jeugd van Maximilien de Robespierre

Maximilien de Robespierre, voluit Maximilien-Marie-Isidore de Robespierre, kwam op 6 mei 1758 ter wereld in de Franse plaats Arras. Zijn familie behoorde tot de plaatselijke adel. Hij had een traumatische jeugd: toen zijn moeder in het kraambed overleed (Maximilien was toen zes jaar), vertrok zijn vader naar Beieren in het Heilige Roomse Rijk. Maximilien werd opgevoed door zijn tante.

Robespierre deed het goed op school en verdiepte zich al op jonge leeftijd in het gedachtegoed van belangrijke denkers uit de tijd van de Verlichting, zoals Jean-Jacques Rousseau en Charles Montesquieu. Van hen leerde hij onder meer dat het volk de macht moest overnemen van de ‘amorele elite’ en dat de politieke macht eerlijk verdeeld moest worden. Na het volgen van de middelbare school in Parijs rondde Robespierre in 1781 een juridische opleiding af en werd hij advocaat, net als zijn vader en opa. Zijn progressieve opvattingen bleken begin 1789, toen hij het pamflet ‘Oproep aan de natie van Artois’ publiceerde.

In mei 1789 ging Robespierre naar Parijs als provinciaal afgevaardigde, om op te treden voor de Derde Stand in het Franse parlement. Ook nam hij deel aan de discussie over de burgerrechten, die vanaf juli 1789 in de Nationale Grondwetgevende Vergadering gevoerd werd en resulteerde in de eerste Verklaring van de rechten van de mens en de burger (26 augustus 1789).

Betrokkenheid bij De Terreur (1793-1794)

In 1789 trad Maximilien de Robespierre toe tot de radicale groepering van de jakobijnen. In april van dat jaar werd hij president van deze machtige factie. Hij stelde hierbij publiekelijk dat hij geen monarchist was en evenmin een republikein. Ook was hij in deze tijd, zo verklaarde hij zelf, nog geen voorstander van de doodstraf. Eind 1792 veranderde hij van opvatting op dit punt. Op 17 januari 1793 stemde hij dan ook voor de doodstraf van koning Lodewijk XVI.

In juli 1793 trad Robespierre toe tot het zogeheten ‘Comité van algemeen welzijn’, een politiek orgaan dat toen feitelijk Frankrijk regeerde. In deze hoedanigheid speelde hij een grote rol bij de executies van circa 2600 (vermeende) contrarevolutionairen in Parijs en de guillotine-moord op nog een geschatte 15.000 tot 17.000 andere mensen. In totaal vielen er 40.000 doden te betreuren onder de guillotine, van wie 70 procent tot de lagere sociale klassen (de boeren- en arbeidersstand) behoorde. In de jaren 1793-1794 werden verder ongeveer 500.000 mensen in Frankrijk gevangengezet.

Einde van Robespierre

Op 27 juli 1794 maakten gematigde revolutionairen een einde aan de tijd van De Terreur. Die dag werden Robespierre en zijn kompanen gearresteerd en in de gevangenis gegooid. Aanvankelijk wist Robespierre met anderen te ontsnappen en deed hij een mislukte zelfmoordpoging, maar kort erna werd hij weer opgepakt. Kort hierna werd hij ter dood veroordeeld. De man die zoveel levens had genomen moest op 28 juli 1794 zelf plaatsnemen onder de guillotine.

Na de coup van de meer gematigde revolutionairen werd de Franse Revolutie minder gewelddadig. In 1799 greep Napoleon Bonaparte de macht en kroonde zich in 1804 tot keizer. Hij veroverde grote delen van Europa, tot hij het onderspit moest delven in de Slag bij Waterloo in 1815.

Lees ook: Franse Revolutie: een samenvatting en tijdlijn
Boek: De Franse Revolutie – Noah Shusterman

Bronnen ▼