De uitdrukking “met de noorderzon vertrekken” (of “verdwijnen”) gebruiken we om aan te geven dat iemand spoorloos verdwijnt. Vaak gaat het dan om personen die iets op hun kerfstok hebben of hun schuldeisers proberen te ontlopen. Wat is de herkomst van deze uitdrukking?
De noorderzon werd vroeger gebruikt als aanduiding voor middernacht. Dit met name in de scheepvaart waar zeelieden de dag in de zeventiende eeuw verdeelden in blokken van meerdere uren. Om 6:00 sprak men van de oosterzon, om 12:00 uur van zuiderzon, om 18:00 van westerzon en middernacht stond dus bekend als noorderzon. Wie met de noorderzon vertrok deed dat dus midden in de nacht. Handig, want dan was de kans om gezien te worden het kleinst.
De bekende Nederlandse taalkundige F.A. Stoett schrijft in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) het volgende over de uitdrukking “Met de noorderzon vertrekken”:
“d.w.z. in den nacht of ook wel bij dag stil heengaan, ongemerkt, dikwijls met veel schulden; er vandoor gaan; de breêveertien opgaan. In die landen, waar de zon gedurende een tijd van het jaar niet ondergaat, schijnt zij, wanneer het bij ons nacht is, uit het noorden; vandaar dat men in de 17de eeuw onder de noorderzon middernacht verstond, evenals onder zuiderzon den middag.”
Gerelateerd: De kuierlatten nemen & de biezen pakken
Handig: Lijst met historische uitdrukkingen en woordbetekenissen
