Onderzoekers van de TU Delft zijn erin geslaagd met behulp van röntgentechniek door middeleeuwse boekbanden heen te kijken. Hierdoor kunnen restanten van middeleeuwse manuscripten opgespoord worden.
“In de boekbanden van drukken uit de vijftiende tot en met de zeventiende eeuw gaat een verborgen wereld schuil. Boekbinders uit deze tijd recycleden stelselmatig middeleeuwse manuscripten toen deze na de uitvinding van de boekdrukkunst ouderwets waren geworden. De versneden boeken werden gebruikt als bind- en verstevigingsmateriaal. De middeleeuwse fragmenten reisden als verstekelingen door de tijd en komen tevoorschijn als een boekband gerestaureerd wordt. Naar schatting een op de vijf vroegmoderne drukken bevatten dergelijke fragmenten in hun band. Deze komen nu binnen bereik van wetenschappelijk onderzoek.”
Middeleeuwse inkten
De Macro Röntgenfluorescentie Spectrometrie (MA-XRF) is ontwikkeld in samenwerking met academische, industriële en museale partners. De TU Delft:
“Oorspronkelijk werd de techniek ontwikkeld voor het onderzoek van verborgen verflagen in oude meesters, maar hij blijkt ook succesvol voor de visualisering van verborgen middeleeuwse inkten. Met een dunne bundel röntgenstraling wordt het object gescand, waardoor de verdeling van verschillende elementen onder het oppervlak zichtbaar wordt. Zodoende konden de onderzoekers ijzerhoudende inkt zichtbaar maken, ook als deze schuil gaat achter een laagje papier, karton of perkament, materialen waarvan de boekbanden zijn gemaakt.”
Snelheid
Gedurende drie maanden zijn verschillende opstellingen getest om verborgen teksten zichtbaar én leesbaar te maken. De wetenschappers kwamen hierbij voor verschillende uitdagingen te staan. Sommige fragmenten bleken bijvoorbeeld dubbelzijdig te zijn beschreven en men stuitte ook op zeer kleine teksten. Daarnaast kregen de onderzoekers te maken met een grote chemische variatie in de inkten. Het grootste struikelblok op dit moment is echter de lage snelheid van scannen.
“Sommige boeken stonden langer dan 24 uur voor het röntgenapparaat, hetgeen de praktische inzet van de techniek op dit moment onmogelijk maakt. Nieuwe ontwikkelingen in de röntgentechnologie bieden echter uitzicht op veel snellere systemen, waardoor grootschalige inzet van deze methodologie in bibliotheken binnen afzienbare tijd een reële mogelijkheid kan zijn.”
