Dark
Light

De mislukte exfiltratie van Wiardi Beckman

Op verzoek van Hare Majesteit
Auteur:
3 minuten leestijd
Op verzoek van Hare Majesteit - Detail boekcover

In de ijskoude winter van 1941-1942 moeten een aantal geheim agenten en verzetsmensen de sociaaldemocratische politicus dr. H.B. Wiardi Beckman vanuit bezet Nederland naar Londen zien te krijgen.

Wiardi Beckman is een jonge politicus met een grote toekomst voor zich, als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Hij is actief als hoofdredacteur bij de Arbeiderspers, Eerste Kamerlid en ‘partij-ideoloog’ van de SDAP, de voorganger van de PvdA. Beckman geldt als een gematigde kracht. Zo is hij reserveofficier bij de Landmacht en is hij het koningshuis niet ongunstig gezind. Dit in tegenstelling tot de antimilitaristische oudere garde binnen de SDAP die ‘het gebroken geweertje’ een warm hart toedraagt en van Nederland het liefst zo snel mogelijk een republiek wil maken. Door zijn gematigde koers legt Wiardi Beckman verbinding met een nieuw, minder radicaal electoraat en effent hij de weg voor samenwerking met het politieke midden. Zijn bewonderaars zien in hem een toekomstig premier. Het is anders gelopen.

Als de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvallen, treedt Beckman af als senator. Reserveluitenant Beckman wordt persofficier in de generale staf van opperbevelhebber generaal Henri Winkelman. In die hoedanigheid mag hij vier dagen later meeschrijven aan diens capitulatieverklaring. Beckman gaat in het verzet en wordt redacteur van de illegale ondergrondse krant Het Parool.

Exfiltratie

Peter Tazelaar in 1945
Peter Tazelaar in 1945 (CC0 – Willem van de Poll – Nationaal Archief – wiki)
In september 1941 besluiten koningin Wilhelmina en minister-president Gerbrandy om Beckman uit Nederland te laten ‘exfiltreren’ en naar Londen te halen. De kwaliteit van de daar aanwezige politici laat naar hun smaak te wensen over. Zij zien in Beckman iemand die na de bevrijding een bijdrage kan leveren aan een nieuw Nederland, waarin alles ‘anders’ zal gaan. De opdracht om hem op te halen wordt gegeven aan ‘Contact Holland’ de vanuit Londen opererende groep rond ‘Soldaat van Oranje’ Erik Hazelfhoff Roelfzema en Peter Tazelaar. Als die laatste in onberispelijke avondkledij het strand van Scheveningen opwandelt, na te zijn afgezet door Roelfzema en de Royal Navy, is een van zijn opdrachten contact te zoeken met Beckman. En hem tezamen met een paar andere mensen van belang, mee terug te nemen naar Engeland.

Het lukt Tazelaar, die stiekem wel mag gelden als de Nederlandse non-fictievariant van James Bond, om met Beckman in contact te komen. Deze twijfelt niet en neemt zo een groot en levensgevaarlijk risico. Vervolgens beginnen zenuwslopende pogingen om vanaf het winterse Scheveningse strand contact te krijgen met de snelle motortorpedoboot waarmee Roelfzema het gezelschap weer moet oppikken. Bij de laatste poging in de nacht van 17 op 18 januari 1942 wordt Beckman bij toeval door de Duitsers opgepakt. Voor deze politicus volgt er geen luxe gevangenschap in een leuk kasteel. Als Nacht und Nebel gevangene wordt hij afgevoerd naar concentratiekampen waar hij zware dwangarbeid moet verrichten. Op 15 maart 1945 sterft hij, een fysiek gesloopt man, in Dachau aan de vlektyfus.

Wantrouwen

In het onlangs verschenen boek Op verzoek van hare majesteit wordt het verhaal verteld rond de poging Beckman naar Londen te halen. Er komen een aantal bekende aspecten van de Nederlandse regering in ballingschap aan de orde. Het onderlinge gekift en wantrouwen, de relatie tussen de koningin en Engelandvaarders en de wrijving tussen de verschillende inlichtingendiensten aan Engelse en Nederlandse zijde. Vooral dat laatste is fnuikend geweest voor de efficiëntie van geheime operaties in bezet Nederland en de levens van betrokken geheim agenten.

Het boek is verdeeld in twaalf hoofdstukken. Ieder hoofdstuk behandelt een voor het verhaal belangrijke datum en gebeurtenis over de totstandkoming van het besluit tot exfiltratie van Beckman, de uitvoering van de operatie en de nasleep. Ook is er ruime aandacht voor de Parlementaire Enquête Commissie. Deze moet na de oorlog duidelijkheid scheppen over wat er in Londen en Nederland is gebeurd, in relatie tot de verschillende inlichtingendiensten en verzetsorganisaties en hun acties en operaties.

Oorlogservaringen

Op verzoek van Hare Majesteit
Op verzoek van Hare Majesteit
De ondertitel van het boek, De oorlog van Wiardi Beckman, zet de lezer potentieel op een verkeerd been. De persoonlijke oorlogservaringen van Beckman zelf komen er namelijk wat bekaaid vanaf. Dat zal ongetwijfeld met de beschikbaarheid van bronnen te maken hebben, maar dan is een andere ondertitel misschien passender. Het boek gaat namelijk vooral over de mensen die betrokken zijn bij de operatie om Beckman uit Nederland weg te halen: geheim agent Peter Tazelaar, verzetsman Gerard Dogger en vele andere leden van de Ordedienst, een vroege verzetsorganisatie van vooral jonge officieren in opleiding en hun sociale netwerken.

Op verzoek van Hare Majesteit. De oorlog van Wiardi Beckman is een degelijk boek over een van de vele spannende verhalen die zijn te vertellen over het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Het boek (304 blz.) heeft foto’s, een notenapparaat en een persoonsregister en is uitgegeven door Boom. Het is geschreven door Frans Becker en Tamara Becker. De eerste is adjunct-directeur geweest van de Wiardi Beckman Stichting, het naar Beckman vernoemde wetenschappelijk bureau van de PvdA.

Boek: Op verzoek van Hare Majesteit
Ook interessant: Herman ‘Stuuf’ Wiardi Beckman (1904-1945) – Verzetsstrijder en politicus

Bekijk dit boek bij:

Edwin Ruis MA is historicus. Hij geeft regelmatig wandellezingen in Rotterdam en Den Haag rond thema’s als spionage en oorlog, zoals de Rotterdam WO1 Spionagewandeling. Zie zijn eigen website www.voetspoorthemawandelingen.nl. Twitter/X: @E_Ruis

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
×