Narcissus, verliefd op zijn spiegelbeeld

Narcissus is een figuur uit de Griekse mythologie die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld. De psychologische term narcisme is van zijn naam afgeleid.

Narcissus was de zoon van de stroomgod Cephissus en najade (waternimf) Liriope. Een van de bekendste verhalen over Narcissus speelt zich af rond de praatzieke oreade (bergnimf) Echo. De nimf was ooit door de godin Hera gestraft voor haar onophoudelijke gepraat. Als straf kon ze alleen nog maar mensen napraten.

Echo’s oog viel op een dag op Narcissus. De bergnimf werd smoorverliefd op de jongeling, maar haar liefde met hem delen kon ze niet. Ze kon hem immers alleen maar napraten. Echo had duidelijk beter verliefd kunnen worden op iemand anders. Narcissus was ook weinig geïnteresseerd in anderen. Alleen de jacht had zijn volle aandacht.

Volgens de dichter Ovidius was Narcissus tijdens een van deze jachtpartijen alleen en hoorde hij iets ritselen in het bos. Toen hij hardop vroeg wie daar was kon Echo alleen maar antwoorden door hem na te praten. “Wie is daar?”, vroeg de nimf die op slag verliefd was op de jongeling. Narcissus vroeg hierop aan de stem zich openbaar te maken. Echo herhaalde opnieuw de vraag die ze de jongen had horen stellen en deed dat nog eens toen de jongeling vroeg waarom hij genegeerd werd. Toen Echo besloot zich openbaar te maken en Narcissus tegemoet trad, keerde deze haar gelijk de rug toe. Echo trok zich hierop verdrietig terug in een grot en kwijnde langzaam weg. Alleen haar stem bleef bestaan.

Er zijn meer verhalen die vertellen over de harde manier waarop Narcissus mensen die hem liefhadden verjaagde. Een van die vrouwen die Narcissus tevergeefs had geprobeerd te verleiden, vroeg de goden de jongen te straffen voor het feit dat hij haar liefde niet had beantwoord. Die straf kwam er. Tijdens een van zijn vele jachtpartijen wilde Narcissus wat drinken uit een rivier. In het gladde wateroppervlak zag hij toen zijn evenbeeld. Eindelijk gebeurde dan wat altijd onmogelijk had geleken: Narcissus werd verliefd. Op zichzelf. Een onmogelijke liefde, want hoe hij ook probeerde, kussen of omhelzen kon hij zichzelf niet. Steeds als hij vooroverboog en zich in de richting van zijn spiegeling in het water bewoog en probeerde zijn evenbeeld te kussen en omhelzen, vluchtte zijn geliefde weg, om na enkele momenten rimpelend weer onaantastbaar terug te keren in het wateroppervlak.

Psychologie: narcisme

De beroemde psychiater Sigmund Freud (1856-1939) maakte gebruik van het verhaal van Narcissus toen hij een benaming wilde vinden voor mensen die voortdurend bezig zijn met hun eigen schoonheid of grootheid. Hij noemde hen narcisten en de persoonlijkheidsstoornis narcisme. Van narcisten wordt onder meer gezegd dat ze een gebrek aan inlevingsvermogen hebben, niet in staat zijn kritiek te verdragen en in contact met anderen vooral bezig zijn zichzelf belangrijk te maken.

• Overzichtspagina: Griekse mythologie
• Boek: Mythen, legenden, vertellingen: een cultuurhistorische reis langs wereldmythen en legenden

Overzichtspagina: Griekse mythologie