Nederlandse SS’ers betrokken bij Holocaust

Nederlandse SS’ers werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog aan het oostfront actief mee aan de massamoord op Joden. Dat zegt historicus Evertjan van Roekel naar aanleiding van bestudeerde dagboekfragmenten.

In het Historisch Nieuwsblad van maart doet Van Roekel zijn verhaal. Hij baseert zich op dagboekfragmenten die hij vond bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NOID). Daaruit blijkt dat de Nederlandse vrijwilligers voor de SS wel degelijk wisten dat ze bezig waren met een massamoord. Zelf hebben de veteranen van de Waffen-SS altijd ontkend op de hoogte te zijn.

In drie dagboeken worden onder meer moordpartijen en folteringen beschreven in de Oekraïense steden Tarnopol en Mariopol in 1941, nog voor de Wannseeconferentie waarbij de vernietigingskampen werden uitgedacht. De aanval was onderdeel van operatie Barbarossa, waarbij Duitsland oprukte tot aan de Kaukasus. Sommige Nederlandse SS’ers deden zelf vol trots mee aan de gruwelijkheden die ze onderweg tegenkwamen. Zo schrijft één van de SS’ers:

“Mariopol viel in onze handen en de mooiste buit die wij ons hadden kunnen dromen was wel de 13.000 Joden die levend in onze vingers kwamen, maar er natuurlijk niet meer levend uit kwamen.”

Tarnopol werd op 3 juli 1941 veroverd door de Duitsers. De Joodse inwoners van de stad werden gemarteld, verkracht en doodgeschoten. Er kwamen 5000 mensen om het leven. De Nederlandse SS’ers beschrijven in de dagboeken talloze manieren waarop ze de Joden vernederden. Het strookt volgens Van Roekel niet bepaald met het beeld dat SS veteraan Henk Kistemaker schetst in zijn pas verschenen boek Wiking, een Nederlandse SS-er aan het Oostfront en de woorden van oud-SS’er Jan Folmer in de NPS-serie ‘de Oorlog’. Die beweren beiden geen idee te hebben gehad van de massavernietiging van de Joden.

Waffen-SS

De Waffen-SS was de gewapende tak van de SS. Na de strenge rassenwetten bleven er in Duitsland te weinig mensen over die bij de Waffen-SS konden dienen en daarom werden uit de bezette gebieden vrijwilligers geronseld die in 1941 vertrokken naar het Oostfront. Volgens Van Roekel was het behalve hun ideologie ook soms gewoon een drang naar avontuur die de Nederlanders er toe aanzette zich aan te melden als vrijwilliger. Hoe diep de ideologie van de SS’ers zat wordt ook beschreven in de dagboeken:

“De Joden moesten eerst hun eigen graf graven en werden vervolgens omgelegd. Bij de genoemde twaalf waren drie vrouwen. Als men deze bestiën tenminste nog zo kan noemen.”

De Wiking-divisie, waar de Nederlanders actief in waren, was in het Oostfront één van de twee meest ‘succesvolle’ divisies.

Dat de dagboeken niet eerder in de openbaarheid kwamen, komt volgens Van Roekel omdat het handschrift erg slecht te lezen is. Zelf heeft hij er zes maanden over gedaan om handschriften te ontcijferen. Van Roekel zegt uit de dagboeken niet te concluderen dat alle SS’ers oorlogsmisdadigers waren. Maar het geeft volgens hem een gangbaarder beeld.

Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog

Na het schrikbewind van Jozef Stalin werd de Oekraïne in 1941 binnengevallen door de Duitsers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verloor het land een zesde deel van de bevolking. Veel Joden werden niet in de vernietigingskampen, maar door kogels gedood. Een zoektocht naar die massagraven werd in 2009 beschreven in het boek Holocaust door kogels.

Net als in sommige andere voormalige Sovjet-staten collaboreerden veel Oekraïners met de Duitsers. Vanwege de slechte levensomstandigheden onder het Sovjet-regime sloten veel Oekraïners zich vrijwillig aan bij de SS.

Boek: Wiking, een Nederlandse SS-er aan het Oostfront – Henk Kistemaker