Wat kwam er allemaal kijken bij oorlogsvoering anno 1746? Dankzij de archieven kunnen we ons daar een aardig beeld van vormen. Afgaande op de inventaris moet het een imposant schouwspel zijn geweest als een legereenheid een willekeurig dorp passeerde. In deze blog lichten we het veldhospitaal er uit. Stap maar even mee naar binnen…
In een missive van de raad en rentmeester generaal der domeinen van Brabant De Schmeling, geschreven tijdens de Oostenrijkse Successie-oorlog, werd melding gemaakt van een rekest van o.a. Gijsbert van Doorn, Jan de Groot, Godefridus Box en Godefridus Buschman, allen aannemers der tocht- en pontpaarden als ook van de munitie- en hospitaalwagens, karretjes en paarden van de staat. Verbluffend en tegelijkertijd indrukwekkend hoeveel paardenkracht werd ingezet om, naast de infanteristen, de verdediging van het land veilig te stellen.
Uit bovengenoemde missive valt enigszins af te leiden hoe al die edele viervoeters een essentieel onderdeel vormden van een militaire opmars. De Schmeling heeft het hier over 443 kanonpaarden, 240 munitiewagen bespannen met drie paarden, 50 karretjes bespannen met twee paarden en 13 hospitaalwagens bespannen met drie paarden. Vooral het laatst genoemde militair materieel trok onze aandacht nl. die mobiele ziekenhuisjes of veldhospitaaltjes die op het slagveld werden gebruikt. Als je de onderstaande opsomming langs loopt, krijg je een goed beeld: alsof we fictief een 18de eeuws veldhospitaal binnenstappen…
Het veldhospitaal in detail:
[1] lijst van tenten tafels en stoelen voor ’t veldhospitaal:
2 groote saal-tenten, 5 collonels-tenten, 3 capiteins-tenten, 1 keuken-tent, 1 keldermr.-tent, 4 knegt-tenten alles met sijn toebehoren, 12 toeslaande leger-stoelen, 5 tafels en schragen
[2] lijste van sulke utensilia, die tot bereijdinge van spijse en tot de tafel, en het speijsigen der sieken en gequesten, als ook de officieren van het hospitaal en hare en andere bediendens nodig sijn:
ijserwerk – 2 staande bokken, 2 speeten, 2 koekepannen, 7 speeten in soort, 1 braadpan, 2 roosters, 2 vlijs-gaffels, 3 heugel-kettingen, 2 hakmessen, 2 keukenmessen, 12 staale vorken, 12 tafel-messen, 1 asschop, 2 vuur-tangen, 2 consoorten, 1 tonne-boor, 1 fret, 1 nijp-tang, 2 klaauw-hamers, 2 wiggens, 5 snuyters, 1 groote saag, 2 schuymspaanen, 2 strijkijsers, 4 lampjes, 3 drie draads candelaars, 2 bijlen, 2 grote treesten met 3 pooten, 1 spaaij of schop, 6 id. spijkers in soort
koperwerk – 2 pannen met drie pooten sonder deksels, 2 dito met deksels, 2 grote vertinde keetels met deksels, 1 marmit en deksel, 3 casarolle met deksels, 1 vergiettest, 1 taartpan met een deksel, 3 pot-lepels, 2 kraanen, 1 theekeetel, 1 bel, 1 rasp, 1 schuimspaan, 1vijsel en stamper
blikwerk: 1 kruyd-doos, 1 rasp, 12 veld-maten in soort, 6 lantaarns met hare lampjes, 1 blaaker, 2 tregters, 2 tontel-doosen met staal en steenen, 1 salaat-emmer, 1 blikke hospitaal-vlag en ijsere spil
tin: 16 bakken of schootels, 1 plaat met gaatjes, 30 borden, 80 leepels, 1 potage-lepel, 2 peeper-bossen, 4 soutvaten, 1 mosterpot, 6 kommen in soort, 4 beekers, 4 waterpotten, 2 potage-kommen of terrairis, 4 inkt-kookers, 3 ondersteeken, 1 bierkan, 1 laafkannetie, 6 candelaars, 1 scheerbekke en kan
houtwerk: 150 houte nappen, 150 dito lepels, 150 dito ronde borden, 2 platte bakken om ’t eeten rond te dragen, 1 bierkit, 1 draag-boom, 2 water-emmers, 2 schaften, 1 was-tobben, 2 kleer-bennen, 7 draag-zeelen, houte kisten, 1 rolstok, swavelstok, 1 doos daarin band garen sayet etc.
lijwat en wat daartoe behoord: 8 tafellakens, 48 servetten in soort, 18 hand-doeken, 12 pot-doeken, 4 stukken gekeepert lint, 1 stuk swart smal lint, 2 pond ruw drie draads-garen, ¼ lb. wit garen, 4 lb. driederleij touw om te binden, ½ lb. carmosijne sijde, 4 brieven groote knopspelden, 6 dito wat klijnder, 100 naay-naaldens diverse groote, 1 sak met werk, 1 pond vlas, 1 lb. katoen
[3] lijst van schrijfbehoeften:
1 riem schrijf-papier, 1 slegter riem exdie, ½ riem post-papier, 2 pond lak, 1 doos ouwels, 12 bospennen, 1 kruik met inkt, 2 lb. was-ligt, diverse gebonde boeken en wel agt in ’t getal, om rekening etc. te houden
[4] lijst van sulke goederen die tot legginge en verpleeginge der sieken en gequesten voor het veld-hospitaal nodig sijn, als ook van de lijwaten tot het verband etc. en wat verder daartoe behoord of specteert:
200 goede lakens, 200 hemden, 200 wolle mutsen, 100 pailliassen en peuluwen, 150 dekens, 30 pailliasjes voor gebroke beenen, 600 scheur-lakens, 600 servetten tot pluksel, 3 mond-sakken voor de paarden
Dan is er in de loop van de eeuwen wel wat veranderd als we dit vergelijken met onze moderne mobiele veldhospitalen…
~ Henk Beijers – BHIC
