Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 33/34 | Signalementen week 36 >>>

Selectie week 35

De melkboer en de geschiedenis
Aan de hand van kleine verhalen vertelt John Vandaele een grote geschiedenis. Twee wereldbranden en de lessen die daaruit werden getrokken, mensenrechten als medicijn tegen het eeuwige ‘wieder en gieder’, de hoogdagen van de welvaartsstaat en de aanvallen erop, de turbo van het neoliberalisme, de ecologische catastrofe, de crises van het systeem: het relaas omspant een kleine eeuw. Alles begint bij zijn grootouders, boeren op het West-Vlaamse platteland – hun eerste auto, hun wantrouwen tegen de nieuwe sociale zekerheid, hun boomgaard vol bijenkasten – maar loopt in een rechte lijn naar het leven in het 21ste-eeuwse Gent waar burgers mee het heft in handen nemen. Een persoonlijke intellectuele odyssee als een geschiedenis verteld vanuit de woonkamer, wijk en stad.
Voetstuk

Mensen beschouwen zichzelf als superieur. We plaatsen onszelf op een voetstuk, verheven boven de rest van de levende wereld. Daardoor nemen we het vaak niet zo nauw met dierenwelzijn en het milieu. Nochtans wordt ons gedrag sterk verklaard door onze evolutie en hebben we dezelfde achtergrond als alle andere dieren. Een beter begrip daarvan kan ons nederiger maken, schrijft Mark Nelissen. In dit boek vertelt hij in zijn gekende stijl hoe veel alledaagse dingen in oorsprong heel oud zijn. Maak kennis met de kracht van onze blik en lach, met de invloed van het milieu op ons gedrag, met ons bewustzijn en moraal, met selfies en denkbeeldige spiegels, met idolen en influencers, met het herkennen van je familie en met het bieden van hulp.
Sprong in het duister
Dit boek draait om de vraag hoe de Eerste Wereldoorlog Duitsland heeft veranderd. Dassen toont aan dat het Duitse Keizerrijk vóór 1914 de potentie had om zich te ontwikkelen in de richting van een moderne, democratische samenleving, waarin bijvoorbeeld de Joden goed geïntegreerd zouden zijn. Tijdens de oorlog echter radicaliseerden de legerleiding en de rechts-nationale krachten en ontaardde de strijd onder leiding van legerleider Erich Ludendorff in een meedogenloze totale oorlog.
Bespreking: Eerste Wereldoorlog gaf antisemitisme in Duitsland sterke impuls
Femina
De Middeleeuwen associëren wij veelal met kruistochten, ketterjachten en koningen: een patriarchale en duistere tijd waarin men vrouwen onderdrukte. Maar als we een beetje verder kijken en gebruik maken van onderzoeksmateriaal uit allerlei disciplines, zien we dat ze allesbehalve duister waren. Cultuurhistorica Janina Ramirez ontdekte vele archeologische sporen en historische bronnen die getuigen van machtige vrouwen, in de marge evenwel voorzien van de aantekening ‘femina’, waarna hun namen in de vergetelheid raakten.
Fragment: Margary Kempe schreef eerste Engelstalige autobiografie (1436)
Wie wij waren. Een gesprek
Vijf dagen lang zitten Herman Van Rompuy en Rik Van Cauwelaert samen aan een tafel in de bibliotheek van de abdij van Affligem. Ze blikken terug op de steeds veranderende wereld zoals zij die in de afgelopen driekwart eeuw hebben beleefd en waargenomen. Geen interview, wel een tweegesprek tussen een van de meest ervaren Vlaamse journalisten van de afgelopen halve eeuw, en een politicus die als geen ander mee vormgaf aan de Vlaamse, Belgische en Europese geschiedenis van dezelfde periode.
De laatste kolonie
In dit boek vertelt Sands het verbazingwekkende verhaal van de kolonisatie van de Chagosarchipel in de Indische Oceaan, waarbij de gehele bevolking van de eilanden werd verbannen ten faveure van een militaire basis. Hij volgt de jarenlange strijd van Madame Elysé; van haar gedwongen vertrek in 1973 tot aan het Internationaal Strafhof in Den Haag bijna vijftig jaar later. Het resultaat is een aangrijpend verhaal over mensenrechten, kolonialisme en de zoektocht van een volk naar gerechtigheid.
De tsaar in Zaandam
In ‘De tsaar in Zaandam’ beschrijft Rob Hartmans hoe in augustus 1697 een kleine aak naar Zaandam voer. Aan boord bevond zich de Russische tsaar Peter de Grote, die zich hier wilde ontwikkelen in nieuwe scheepsbouwtechnieken. Zijn komst bleef niet onopgemerkt. Al snel kwamen de mensen naar Zaandam om de twee meter lange grootvorst met eigen ogen te aanschouwen. Hartmans beschrijft het verblijf van de tsaar in de Republiek in het algemeen en in Zaandam in het bijzonder.
Toussaint Louverture

In dit boek beschrijft historicus Sudhir Hazareesingh het leven van Toussaint Louverture (1743-1803). Louverture werd geboren als slaaf, maar werd leider van de Haïtiaanse Revolutie (1791-1904). Hij ging de geschiedenis in als de ‘founding father’ van Haïti, de eerste postkoloniale zwarte staat ter wereld. Louverture wordt vaak geëerd als icoon van bevrijding, en tegelijkertijd bekritiseerd omdat hij zelf slaven hield.
Van armoede
Vier liberale kabinetten op rij hebben een grote welvaartskloof gecreëerd. Jonah Falke onderneemt een persoonlijke zoektocht naar armoede in Nederland. Veel mensen leven binnen, want buiten kost alles geld. Ze koesteren wantrouwen tegen de overheid en openen hun voordeur voor niemand. De armoede in Nederland neemt, zo is de verwachting, de komende jaren toe. Ook groeit het aantal daklozen en werkende armen, en de pandemie heeft gezorgd voor een stroomversnelling.
De vrouw die Friesland redde
Albertine Agnes (1634-1696) was een van de opmerkelijkste vrouwen uit de Nederlandse zeventiende eeuw. Als prinses van Oranje werd ze, na de dood van haar man, de eerste vrouw die in de Republiek optrad als regentes van Friesland, Groningen en Drenthe. Een vrouw die politiek ingrijpt, was ongekend in die tijd. Zij wist op spectaculaire wijze met inzet van de waterlinie het Noorden te behoeden voor een inval van de oorlogszuchtige bisschop van Münster.
Fragment: Albertine Agnes (1634-1696), de vrouw die Friesland redde