Nieuwe grafsteen voor derde vrouw Willem van Oranje

Toespraak van de Antwerpse burgemeester Bart De Wever bij de inhuldiging van de grafsteen van Charlotte van Bourbon:

24 januari 2015

Voor u staat een gelukkige burgemeester van Antwerpen.
Ik ben het Algemeen Nederlands Verbond dat sedert 1895 de Vlaams-Nederlandse samenwerking tracht te bevorderen dankbaar voor wat ik zonder enige aarzeling een godsgeschenk wil noemen.

Want: Charlotte van Bourbon is onder ons teruggekeerd. Met de steun, kennis van zaken en inzet van velen kreeg de derde vrouw van Willem van Nassau, prins van Oranje opnieuw een plek in het hart van onze stad,
stad waar ze heeft gewoond, bemind en kinderen gebaard

stad waar ze om het leven kwam bij een aanslag op haar man
stad waar haar graf werd vernield

waar wij vandaag haar naam, historische erfenis en tot op heden relevante betekenis laten herrijzen.

En met haar herijst ook een periode uit de geschiedenis waarin deze stad de hoofdstad was van de vrije Nederlanden. Een land dat toen door Willem Van Oranje werd bestuurd vanuit dit stadhuis. Het is niet voor niets dat wij zijn samengekomen in de Leyszaal, zo genoemd naar het gemeenteraadslid dat hier eind 19de eeuw de wanden beschilderde. Tevoren was dit immers de Statenkamer, de belangrijkste zaal van het stadhuis waar Willem en Charlotte ongetwijfelde vaak hebben vertoefd. In deze zaal zou later ook het bestand onderhandeld worden, een gelegenheid waarvoor ze werd versierd met de daartoe geschilderde “Aanbidding der Wijzen” door Rubens.

***

Behalve het ANV dien ik ook de Vlaamse en de Nederlandse regering, de provincie Antwerpen, de Marnixring, de Stichting Noord en Zuid en de Belgisch-Nederlandse vereniging Benev oprecht te bedanken voor hun materiële en alle andere steun. Ik mag ere-ambassadeur Theo Lansloot zeker niet vergeten. Hij is het die de motor voor het hervertellen van het onwaarschijnlijke verhaal van Charlotte van Bourbon is geweest. Mijnheer Lansloot, goede Theo, in naam van alle Antwerpenaren hou ik er aan u daarvoor oprecht te bedanken.

Zopas hebt u allen een wandeling gemaakt van de mooiste Gothische kathedraal der Nederlanden naar het mooiste Renaissance gebouw van de Lage Landen. Dit stadhuis staat er precies 450 jaar en dat gaan we vieren dit jaar. Het gebouw ademt geschiedenis en als het kon spreken, zou het prachtige verhalen kunnen vertellen over waar wij allemaal vandaan komen. Het is belangrijk dat we dit voor het voetlicht brengen. Want om iets zinnig te kunnen zeggen over de tijd waarin we vandaag leven, moeten we eerst en vooral achterom kijken.

Dat geldt zeker de figuur van Charlotte van Bourbon, een katholieke prinses die calvinist werd en drie jaar later met haar prins trouwde. Voor haar grote liefde en omdat ze uit eigen beweging van gelovig kamp was veranderd, liet zij haar leven. Haar oorspronkelijk grafmonument werd door katholieken onteerd.

Het siert het ANV dat zij dit – hoogst actuele – aspect van het verhaal van Charlotte van Bourbon nadrukkelijk voor het voetlicht wil brengen. Het is actueler dan ooit.
Na moeizame jaren van strijd, onbegrip, vijandigheden, oorlog, moord en doodslag kunnen wij niet anders dan de godsvrede tussen protestant en katholiek als een overwinning van verdraagzaamheid, verbondenheid en respect voor elkaars gedeelde geschiedenis beschouwen. Allen die zich toen hebben ingezet voor de overwinning van de tolerantie op de oplaaiende barbarij verdienen ook vandaag onze dankbare, levende herinnering.

***

De geschiedenis leert ons ook dat het naïef en riskant is om een moeizaam bereikte vrede als eeuwig verworven te beschouwen.
Dat een katholieke bisschop en een protestantse dominee samen een grafsteen onthullen, is van grote betekenis.
Wanneer we de dramatische gebeurtenissen van de voorbije weken overschouwen, kunnen we niet anders dan vaststellen dat de oecumene in Europa verder bedreigd is. Het samenleven van christenen, joden, seculieren, atheïsten, vrijdenkers en moslims staat onder druk.

Europese hoofdsteden worden opgeschrikt door brutale terroristische aanslagen die onze vrijheid en moderniteit bedreigen, afwijzen en met geweld willen vernielen.
Het multireligieuze lappendeken van onze stad is vandaag, net als in die verre dagen van reformatie en contrareformatie, een complex spanningsveld gebleven. Nog veel complexer dan toen. Daar de bevolking van Europa niet langer één is rond een ritueel gedeelde geestelijke, spirituele, en artistieke erfenis, het christendom.

Samen met u allen hoop ik uit het diepst van mijn hart en mijn democratische overtuiging

dat de rust en de rede mogen terugkeren

dat we voorbij de taboes met elkaar in een eerlijke dialoog zonder eufemismen en wolligheid durven gaan

dat iedereen, waar hij zich ook op de politieke, maatschappelijke en religieuze ladder bevindt, zijn immense verantwoordelijkheid zonder omzwachtelde handschoenen zal opnemen

dat angst, wantrouwen, onderhuidse vijandigheid en geweld worden gestopt.

***

Dames en heren,

Ondanks dit alles veroorloof ik me toch graag een kwinkslag die ik ontleen aan het meermaals bekroonde televisieprogramma ‘Wat Als…’

Wat als katholieken en protestanten destijds al zo verstandig en slim waren geweest om naar verzoening en eendracht te streven.
Wat als we ons toen samen hadden willen bevrijden van het Spaanse juk.

Dan waren geen naar schatting 100.000 Brabanders en Vlamingen – niet zelden de besten onder de onzen – met de noorderzon vertrokken.
Dan zouden we onder het Huis van Oranje een grote mogendheid zijn geweest en een factor van vrede en welvaart in Europa. Het heeft niet mogen zijn.
***

Maar, en ook dat maakt me vandaag gelukkig, de hecht verstrengelde banden tussen Vlaanderen en Nederland zijn nooit doorgeknipt, integendeel.

Het ANV, het Algemeen Nederlands Verbond, doet er dag in dag uit alles aan om de relaties tussen Vlaanderen en Nederland sterker en eendrachtiger te maken.
Cultureel, economisch, infrastructureel en toeristisch moeten Vlaanderen en Nederland meer dan ooit de handen in elkaar slaan.

Onze gemeenschappelijke taal, wel eens verschillend van klank en kleur, blijft een essentiële bouwsteen van alles wat ons bindt. Van onze identiteit in een voortrazende, even versplinterde als geglobaliseerde wereld.

Samen zijn we sterker.
In de machtscenakels van Europa.
Op de Frankfurter Buchmesse.
In de havens van Antwerpen en Rotterdam.
Langs de Noordzee van De Panne tot Eemshaven.
Via Schiphol en Zaventem.

In het hinterland van Vlaanderen en Nederland schittert een parelsnoer van historische kunststeden dat de hele wereld ons benijdt. Omwille van onze rijke musea, statige kerken, stille kloosters, bruine kroegen en toprestaurants, omwille van zijn genereuze gastvrijheid, inspirerende winkelstraten die het volle leven kleur en schwung geven.
Dames en heren,

Laat ons deze rijke erfenis van onze vroede voorvaderen koesteren, bestendigen, verdiepen en optimaliseren.

En, omdat ik weet dat u van onze taal en onze letteren houdt,
rond ik af met een vers van Marnix van Sint-Aldegonde.

Deze in Brussel geboren en in Leiden gestorven geleerde, diplomaat en assistent van Willem van Oranje bezegelt in de statige taal van toen onze feestelijke bijeenkomst van vandaag.
‘Hoe zoude ik u, mijn broeders ooit vergeten
Daar wij toch zijn in eenen stronck geplant’

Heffen wij nu allen samen het glas: op het heil der Nederlanden!

~ Bart De Wever