In 1896 waren voor het eerst sinds de Oudheid weer Olympische Spelen gehouden en waar anders dan in Athene. Volgende Spelen zouden telkens in een andere stad plaatsvinden. Namens Nederland zat sinds 1898 baron van Tuyll van Serooskerken in het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Hij nam het initiatief om de Spelen naar Nederland te halen. In 1912 werd het NOC (Nederlandsch Olympisch Comité) opgericht met Van Tuyll als voorzitter.
Amsterdam als kandidaat?
Door de Eerste Wereldoorlog gingen de Spelen uiteraard niet door. Uit een soort piëteit kreeg Antwerpen de Spelen van 1920 toegewezen; een gebaar naar dat kleine geplaagde België.
Op 16 april 1919 stond in het Algemeen Handelsblad dat ‘men in België verheugd is over het aanwijzen van Antwerpen als plaats voor de Olympische Spelen 1920’. Van Tuyll moest dit accepteren, maar bleef proberen Amsterdam als Olympische stad voor te dragen. Begin jaren twintig moest het Internationaal Olympisch Comité beslissen in welke steden de volgende Spelen zouden plaatsvinden.
Parijs 1924 en Amsterdam 1928
In 1923 wees het IOC voor 1924 Parijs aan en voor 1928 dan toch Amsterdam. De kogel was door de kerk. In een artikel op 19 september 1923 wees het Algemeen Handelsblad onder meer op de voorbeeldfunctie die van het sportevenement uitging en dat de Spelen ‘een wereldpropaganda voor onze zaak – lichamelijke opvoeding, ontwikkeling en ontspanning – opleveren, hetwelk door geen ander middel overtroffen kan worden.’ In Nederland begreep men goed dat dit verder veel publiciteit, contacten en commercie kon opleveren. Het Comité 1928 werd ingesteld om de Spelen voor te bereiden en ging aan de slag.
Kaper op de kust?
In de loop van 1923 deden plots geruchten de ronde. Zouden de Verenigde Staten alsnog een poging doen de Spelen van 1928 naar Los Angeles te krijgen? Van Tuyll wist op diplomatieke wijze deze kwestie uit de wereld te helpen. In het Algemeen Handelsblad van 17 april 1923 staat: ‘De Amerikanen krijgen nu de Spelen in 1932 … [en] dat berichten … dat zij in 1928 niet in Amsterdam zouden komen, niet juist zijn’. Aldus P. Scharro, de vice-voorzitter van het NOC. Het hield in dat er een hoop werk aan de winkel was in de komende vijf jaar.
Kritiek op de Spelen
Niet iedereen in Nederland was enthousiast. Zeker in confessionele kring keurde men de heidense Spelen af en vreesde men verwildering en zedeloosheid. Er zouden vrouwen meedoen aan de sportonderdelen, gehuld in korte rokken of andere blote sportoutfits. Ook eventueel sporten op zondag viel in die hoek heel verkeerd.
Het Rotterdamsch Nieuwsblad (19 september 1923) omarmde de Spelen en stelde ‘laten wij … eens wat onHollandsch zijn en eendrachtig onze schouders onder het werk zetten.’ Hier klonk de toenmalige verzuiling in door.
Financiën
Om de Spelen te financieren was een begroting van twee miljoen gulden opgesteld. De helft daarvan zou de Nederlandse regering bij wet in vier jaarlijkse termijnen kunnen subsidiëren. Dat meldde Het Vaderland op 3 februari 1925. Daarvoor was instemming van de Tweede Kamer nodig. Tegenstanders in de Kamer meenden dat de regering, die toch al krap bij kas zat, geen subsidie moest verlenen. Een confessioneel Kamerlid vond het verkeerd dat ‘een christelijke regeering één millioen gulden wil geven, terwijl er voor zoovele noodige zaken geen geld is?’ Aldus Het Vaderland van 1 mei 1925. Opmerkingen over het staatshuishoudboekje zijn in de Nederlandse politiek ook tegenwoordig volop te horen.
De goede zeden
Nu kwamen ook de bezwaren van de confessionele partijen tegen de zedeloosheid en sporten op zondag op tafel. Blijkens een bericht in De Banier (het Staatkundig Gereformeerd Dagblad) van 19 februari 1925 sloot onder meer de Christelijke Korfbalbond in Nederland zich bij het bezwaar aan. Volgens het Leeuwarder Nieuwsblad van 28 maart 1925 ‘hebben zich zeer veel leden tegen het wetsontwerp uitgesproken’ bij een debat in de Tweede Kamer. Dat ging er nog om spannen.
De subsidie werd afgewezen, maar…
En inderdaad: ‘Het subsidie voor de Olympiade verworpen’ kopte de Nieuwe Tilburgse Courant op 7 mei 1925. De uitslag van de stemming was 48 tegen en 36 voor.
Het Comité 1928 deed onmiddellijk een beroep op de samenleving om het benodigde bedrag bijeen te krijgen. In alle dagbladen, zo ook in het Algemeen Handelsblad van 9 mei 1925, liet het Comité een manifest verschijnen, waarin op allerlei wijzen om een bijdrage werd gevraagd. Deze oproep sloeg aan en uit alle hoeken en gaten kwamen de gelden binnen. Het werd een groot succes, want op 26 mei 1925 berichtte de Nieuwe Tilburgse Courant ‘De Olympische Spelen gaan door’. In enkele weken was er ruim voldoende geld bijeengebracht en zo is ‘de domme beslissing der Tweede Kamer toch nog ten goede gekeerd’.
Veel meer bij Historisch Kranten
Tot zover deze terugblik op de aanloop naar de Spelen van 1928. Op de webdienst Historische Kranten is veel meer over de Olympische Spelen van 1928 te vinden. Het gaat om duizenden artikelen uit de jaren twintig van de vorige eeuw, werkelijk een mer à boire. Maar met gerichte zoekacties moet het lukken de gewenste gegevens op te duiken.
Om nog enig ‘niks nieuws’ te melden. In 1986 heeft Nederland geprobeerd de Spelen van 1992 ‘binnen te halen’. Ondanks protesten in eigen land steunde een groot deel van de Nederlandse bevolking die kandidatuur wel. Op een vergadering in Lausanne (oktober 1986) kreeg echter Barcelona die Spelen toegewezen. In een reactie in De Waarheid van 18 oktober 1986 stelde de Amsterdamse burgemeester Van Thijn dat acties van Nederlandse demonstranten in Lausanne mede voor die mislukking verantwoordelijk waren.
Ook nu probeert Nederland weer de Spelen toegewezen te krijgen, namelijk voor 2028, honderd jaar na eerste keer. Het voornemen is er, er wordt over vergaderd, maar pas in 2019 kan Nederland zich daadwerkelijk kandidaatstellen.
~ Ron van der Schee (Koninklijke Bibliotheek)
