Het NIOD start in april een groot onderzoek naar het functioneren van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Nederlandse openbare bestuur tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van het VNG, de koepelorganisatie die gemeenten in Nederland en de overzeese gebieden verbindt. In de wetenschappelijke literatuur over het ambtelijk apparaat in oorlogstijd en over roof- en rechtsherstel, is de VNG tot dusver buiten beschouwing gebleven. NIOD-directeur Frank van Vree:
“Omdat er nauwelijks iets bekend is over de geschiedenis van de VNG tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het onderzoek een groot maatschappelijk en wetenschappelijk belang. In de kern gaat het in dit onderzoek om het geven van rekenschap met betrekking tot de vraag wat oorlog en bezetting voor het openbaar bestuur in Nederland hebben betekend.”
Het onderzoek bestaat uit twee delen: het eerste betreft een studie naar de organisatie en activiteiten van de VNG tijdens de bezetting, de aanloop daarnaartoe en het rechtsherstel na afloop van de oorlog. Daarnaast wordt er gewerkt aan een ambtelijke biografie van Prof.mr. David Simons. Deze Joodse bestuurskundige werd in zijn werk geconfronteerd met grote zakelijke én persoonlijke dilemma’s. Samen kunnen deze studies volgens het NIOD duidelijk maken wat de oorlog en de bezetting voor de VNG en het Nederlandse bestuur hebben betekend.
Voor het eerste deel van het onderzoek wordt een promovendus aangesteld. Vragen die zijn voortgekomen uit een door het NIOD uitgevoerd vooronderzoek over de VNG zijn de basis voor dit proefschrift. Ook wordt aangesloten bij recente onderzoeken die zijn geïnitieerd door vier leden van de VNG en zijn gericht op de rol van het lokale bestuur bij kwesties van ontrechting, onteigening, roof en rechtsherstel van Joodse stadsgenoten. Het betreft onderzoek op initiatief van de gemeenten Rotterdam en Utrecht (lopend) en Amsterdam en Den Haag (afgerond).
De ambtelijke biografie over Prof.mr. David Simons wordt geschreven door Hinke Piersma, senior onderzoeker bij het NIOD, die onder meer over de Drie van Breda en de Nederlandse politie tijdens de bezetting heeft gepubliceerd.
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog
Boek: De gemeente Amsterdam en de gevolgen van roof en rechtsherstel, 1940-1950
