Bij Uitgeverij Noordhoff is recent de zeer fraaie Bosatlas van het Cultureel Erfgoed verschenen. De atlas is een boeiende ontdekkingsreis door het Nederlandse erfgoed, met veel oog voor heden en verleden.
De atlas is verdeeld in 20 thematische hoofdstukken, waarin alle aspecten van het Nederlandse erfgoed de revue passeren: monumenten als kerken, kastelen, oude postkantoren en stations, scheepswerven en pakhuizen, maar ook naoorlogse woonwijken, de Hollandse Waterlinie en het erfgoed in de voormalige koloniën als Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen.
Tuinaarde uit Hegebeintum
Tal van prachtige kaarten brengen per thema in beeld hoe het historische erfgoed over Nederland verdeeld is, telkens voorzien van informatieve teksten en sprekend fotomateriaal. Zo lezen we over de terp in het Friese Hegebeintum:
“De terp van het Friese Hegebeintum is sinds de vroegste bewoning (ca. 600 v.Chr.) regelmatig opgehoogd. Het is tegenwoordig de hoogste terp van Nederland (8,80- meter boven NAP). De omvang is evenwel niet meer wat hij is geweest. In 1870 had de terp nog een doorsnede van zo’n 300 meter, daarna werd hij (tot 1928) in etappes afgegraven. De vruchtbare grond werd als tuinaarde verkocht. Net als bij andere terpen resteert nu alleen nog het gedeelte onder de bebouwing, in dit geval een romaanse kerk uit de 11e of het begin van de 12e eeuw.” (38)
Onder teksten als hierboven staan duidelijke schema’s en overzichtskaarten afgebeeld, met dwarsdoorsnedes en chronologische ontwikkeling van de Friese terpen.
Oudste sterrenwacht ter wereld
We leren dat de oudste sterrenwacht ter wereld in de zeventiende eeuw is opgericht in Leiden, aan de universiteit aldaar. Op het Academiegebouw werd een houten toren gezet om de hemel te kunnen bestuderen:
“Deze sterrenwacht bestaat niet meer, wel de opvolger aan de Witte Singel uit 1861, naast de Hortus. Ook de 17e-eeuwse sterrenwacht in de Utrechtse Smeetoren (sinds 1642) is in de 19e eeuw afgebroken. De vervanger, op het bastion Sonnenborgh, werd in 1854 ingericht door de natuurkundige Buys Ballot, die er ook een weerstation onderbracht (het latere KNMI). Sonnenborgh is tot 1896 gebruikt voor de wetenschap; nu is het een museum. Het complex bevat een aantal kijkinstrumenten.” (283)
De atlas sluit af met erfgoedkaarten van 25 Nederlandse steden, die de weg wijzen naar vele honderden grote en kleine bijzondere monumenten.