Open Monumentendag Vlaanderen 2011

Het evenement onder de loep

Open Monumentendag Vlaanderen is een initiatief van de gemeentelijke en provinciale overheden samen met het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en wil aan alle geïnteresseerden de kans bieden om kennis te maken met ons erfgoed en rijkelijk patrimonium.

Reeds heel vroeg poneerde de Griekse filosoof Herakleitos (ca. 540 v.Chr.-480 v.Chr.) dat Alles in tweedracht tot stand kwam. Daarmee bedoelde hij dat conflicten en oorlogen er ongewild voor zorgden dat niet alleen nieuwe staatsstructuren ontstonden, maar eveneens onder meer aan de basis lagen voor nieuwe maatschappelijke, sociale en architecturale innovaties. Ook in Vlaanderen was dit het geval. Doorheen de eeuwen heen werden in onze steden en ook op het platteland op strategisch gelegen plaatsen burchten, kastelen, versterkte hoeves en mottes gebouwd. Op het einde van de negentiende eeuw verrezen fortengordels rondom onze steden en maakten bunkers en antitankgrachten als het ware hun opwachting. Maar ook allerlei andere gebouwen zoals molens en kerken deden tijdens conflicten en oorlogen vaak dienst als uitkijktorens of verblijfplaats voor de soldaten.

Een ander fenomeen in deze samenhang is dat conflicten hun sporen nalaten in het collectief geheugen en om deze blijvend in herinnering te houden worden talrijke herdenkingsmonumenten opgericht. Typische voorbeelden hiervan zijn zonder twijfel de grote militaire begraafplaatsen, de monumenten voor de gesneuvelde burgers en soldaten, maar dikwijls ook straatnamen die verwijzen naar belangrijke historische personen of gebeurtenissen.

Toch komen in het programma niet alleen militaire conflicten aan bod maar wordt eveneens aandacht geschonken aan de vaak minder bekende maatschappelijke twisten die onze samenleving kende. Denken we maar aan de rechtbanken, politiekantoren en gevangenissen die gebouwd werden ter vervanging van schandpalen, vierscharen en zelfs bomen waar vroeger recht werd gesproken. Voorts is er de nodige aandacht voor de sociale en ideologische conflicten die voornamelijk op het einde van de negentiende eeuw in onze contreien plaats grepen en ongewild een rijk patrimonium hebben nagelaten onder vorm van standbeelden en zelfs gebouwen. Een treffend voorbeeld hiervan is de schoolstrijd waarbij de katholieke instellingen opteerden voor de neogotiek als architecturale voorkeurstijl, terwijl de scholen van het officiële net zich lieten inspireren door de toen in zwang zijnde art nouveau stijl en later zelf het modernisme.

Daarnaast wordt van het evenement gebruik gemaakt om de voortdurende strijd te belichten die moet gevoerd worden om het behoud van ons patrimonium en waardevolle sites voor de latere generaties te vrijwaren. Verder is er ook speciale belangstelling voorzien voor meer actuele gebouwen en zelfs archeologische sites die recentelijk gerestaureerd werden of momenteel jammer genoeg bedreigd zijn.

Praktische informatie

Met het Monumentendagpas van de vervoersmaatschappij De Lijn kan iedere bezoeker op zondag 11 september onbeperkt met tram en bus door heel Vlaanderen reizen. Tevens geeft naar aanleiding van deze editie van Open Monumentendag de uitgeverij Davidsfonds een boek uit van de auteur Patrick De Rynck getiteld: Strijdperk Vlaanderen, 2000 jaar erfgoed van grote conflicten.

• Boek: Geschiedenis van Vlaanderen
• Boek: Strijdperk Vlaanderen, 2000 jaar erfgoed van grote conflicten

Bronvermelding: Coördinatiecentrum Open Monumentendag Vlaanderen