Onlangs verscheen het boek Oranje in revolutie en oorlog. Een Europese geschiedenis 1772-1890 van Jeroen Koch. De historicus schreef eerder een biografie over koning Willem I. In zijn nieuwste boek beschrijft hij de politieke lotgevallen van de drie monarchen en het huis Oranje-Nassau tussen de Bataafsche revolutie en de Eerste Wereldoorlog.
De opportunist
Dat Jeroen Koch als auteur van de Willem I biografie dit boek schreef komt goed uit. Want van de drie Oranjevorsten is Willem I veruit de belangrijkste. De uitgangspositie van Willem I was ronduit slecht. Zijn vader, stadhouder prins Willem V, was tot twee keer toe het land uitgejaagd door politieke tegenstanders. Zijn moeder, Wilhelmina van Pruisen, wist dat de eerste keer nog ongedaan te maken met hulp van het leger van haar broer Friedrich Wilhelm II, koning van Pruisen. Nu was de weerstand van Nederlandse patriotten de eerste keer te overzien, zeker voor het gevreesde Pruisische leger. Maar de tweede keer stonden de orangisten tegenover een revolutionair Frans leger.
Wat volgde was ballingschap en de Napoleontische tijd. Een periode waarin de positie van de Oranjes volledig afhing van de welwillendheid van hun netwerk van machtige monarchen. Prins Willem VI probeerde er wat van de maken. Voor zichzelf. Want van liefde of strijd voor de vrijheid van Nederland door de prins valt weinig te merken in Kochs verhaal. Het was de toekomstige koning alleen te doen om zijn eigen belangen. Vandaar dat hij ook op zijn knieën ging voor Napoleon. De Franse dictator beloonde hem met het kortstondige bezit van een paar stukjes Duitsland.
Het buitenland bepaalt
Het was eerder ondanks dan dankzij de opportunistische en weinig sympathieke prins Willem VI dat hij uiteindelijk vorst van het zogenaamde Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd. Dit was een Brits project bedoeld om Frankrijk onder controle te houden. En het was mede dankzij zijn weinig flexibele houding dat koning Willem I in 1830 België verloor. Tot verdriet van zijn oudste zoon, die liever in Brussel verbleef dan in Den Haag.
Koch maakt goed duidelijk hoe weinig de Nederlandse bevolking betrokken werd bij de vorming van het koninkrijk der Nederlanden. Het was het buitenland dat uitmaakte hoe en wat er met Nederland en de Nederlanders gebeurde. Met de Oranjes als gewillige zetbazen. Daarbij stond deze vraag centraal: was de natie van de koning, of was de koning van de natie? Het was een vraag die men zich overal in Europa stelde. Alhoewel de oude orde zich had hersteld na de nederlaag van Napoleon en wat er nog over was van de Franse revolutie, bleef het rommelen.
Deze Europese politieke ontwikkelingen hadden direct invloed op de situatie in Nederland. Daarbij was het vooral de angst van de vorsten om slachtoffer te worden van revolutie die een sterke rol speelde. In 1848 kwam op verschillende plaatsen in Europa een revolutionaire opstand tegen de regerende adellijke elites. Het gaf in Nederland de liberale politicus Thorbecke genoeg wind in de zeilen om de instabiele Willem II op een zijspoor te manoeuvreren. Daarmee begon de democratisering van Nederland.
Koning van de natie
Voor wie destijds ook aanhikte tegen die drie dikke koningsbiografieën is Oranje in revolutie en oorlog een uitstekend alternatief. Het is een vlot geschreven, kritische geschiedenis van de opkomst, bijna ondergang en transformatie van ons koningshuis onder druk van internationale politieke veranderingen in de woelige, lange negentiende eeuw.
De auteur Jeroen Koch is historicus en verbonden aan de Universiteit Utrecht. Hij houdt zich bezig met politieke en intellectuele geschiedenis vanaf de verlichting. Zijn boek is goed verzorgd en voorzien van een oranje leeslintje (gebonden en geïllustreerd).
Boek: Oranje in revolutie en oorlog – Jeroen Koch
Fragment: De Belgische Opstand en het Belgische orangisme
Set Koningsbiografieën: Willem I, Willem II, Willem III
Bekijk dit boek bij:
