De tompouce, (geen) typisch Nederlands gebakje

Op Koningsdag eten veel mensen een oranje tompouce, een gebakje met romige banketvulling en bovenop een oranje laagje glazuur. Deze traditie danken we aan onze huidige koning. Of eigenlijk meer aan zijn ouders.

Toen Willem-Alexander in 1967 geboren werd, vierde het koningshuis dat namelijk niet alleen met de traditionele beschuit-met-muisjes. Om de geboorte van de kroonprins te vieren werden er ook oranje tompoucen op tafel gezet. Hiermee was een traditie geboren. Tijdens koninklijke hoogtijdagen, en zeker tijdens Koninginnedag of Koningsdag, halen mensen deze oranje gebakjes al decennialang in huis en wordt er op veel plekken weer gediscussieerd over de vraag hoe men de lekkernij nou eigenlijk het beste op kan eten…

Geschiedenis van het gebakje

Veel mensen denken dat de tompouce een typisch Nederlands gebakje is. Dat is niet terecht. Ook in het buitenland worden soortgelijke gebakjes gegeten. Zo kent men in Frankrijk al sinds halverwege de zeventiende eeuw de millefeuille. Dit gebakje, dat in Amerika bekend staat als een Napoleon omdat de Franse generaal er dol op zou zijn geweest, bestaat uit drie lagen bladerdeeg met banketbakkersroom. De naam betekent zoiets als ‘duizend laagjes’ en verwijst waarschijnlijk naar het bladerdeeg, dat uit heel veel laagjes bestaat. In Italië kent men verder de mille foglie en in Vlaanderen spreekt men van een boekske of glacéke.

Volgens de HEMA, die de originele roze variant van de gebakjes al sinds 1932 verkoopt, maakte een banketbakker uit Amsterdam in de negentiende de allereerste Nederlandse tompouce. Deze bakker, wiens naam niet wordt vermeld, zou zich hebben laten inspireren door een optreden van General Tom Thumb (generaal kleinduimpje), een zeer kleine mannetje dat optrad in verschillende circussen, waaronder het beroemde circus van de Amerikaanse showman P.T. Barnum. Tussen 1844 en 1845 reisde General Tom Thumb ook door Nederland. De bakker, die volgens sommige verhalen zelf ook heel klein was, zou toen besloten hebben zijn glazuurgebakje naar de artiest te vernoemen.

In Friesland was in deze jaren overigens ook een kleine man actief die onder de shownaam Admiraal Tom Pouce onder meer balletvoorstelling gaf. De man, die eigenlijk Jan Hannema heette, ontleende zijn aritiestennaam waarschijnlijk aan zijn Amerikaanse collega.

De eerste schriftelijke verwijzing naar het Nederlandse tompouce-gebakje dateert uit 1875. Hoewel de gebakjes, in roze of oranje variant, tegenwoordig door heel veel bakkerijen en supermarkten worden verkocht, staat HEMA nog altijd bekend als dé verkoper van de gebakjes. Jaarlijks gaan er bij deze winkel naar eigen zeggen veertien miljoen exemplaren over de toonbank. Nederlanders eten de gebakjes het hele jaar door, maar de meeste tompouces worden verorberd tijdens Koningsdag.

Tom Poes

Nog een laatste weetje: volgens een bekend verhaal vernoemde stripauteur Marten Toonder een poes waarover hij avonturenverhalen wilde maken, naar het gebakje nadat zijn echtgenote hem kennis had laten maken met de lekkernij. De tompouce leidde volgens dit verhaal dus tot Tom Poes.

Bronnen ▼