Rudi Schrever
De Duitse natuur- en scheikundige Otto Hahn (1879-1968) wordt vandaag de dag in wetenschappelijke kringen nog steeds beschouwd als de man die door zijn onderzoek naar kernsplijting en radioactieve stoffen het atoomtijdperk inluidde.
Jeugdjaren en opleiding
Otto Hahn werd op 8 maart 1879 als jongste zoon van vier binnen geboren in een welgestelde familie van handelaren geboren te Frankfurt am Main, een stad in de huidige Duitse deelstaat Hessen. Reeds op jonge leeftijd betoonde Otto Hahn een grote belangstelling voor alles wat met wetenschappen te maken had. Het verwonderde dan ook niemand dat hij zich in 1897 na zijn middelbare school inschreef aan de Philipps-universiteit van Marburg om er scheikunde te gaan studeren. Vier jaar later behaalde hij er zijn diploma en besloot zich aan de universiteit van München verder te bekwamen bij Adolf von Baeyer (1835-1917), een gereputeerde scheikundige die in 1905 de Nobelprijs voor Scheikunde
zou ontvangen voor zijn onderzoek naar onder ander organische kleurstoffen.
In 1904 was hij kortstondig werkzaam in Londen bij de Schotse scheikundige en Nobelprijswinnaar, William Ramsay (1852-1916), met wie hij onderzoek deed naar radioactieve elementen. Begin 1906 ging Hahn enige tijd aan de slag bij de McGill-universiteit in het Canadese Montreal waar hij samenwerkte met de in Nieuw-Zeeland geboren natuur- en scheikundige Ernest Rutherford (1871-1937) die in 1908 de Nobelprijs voor Scheikunde zou ontvangen voor zijn baanbrekend onderzoek naar de opbouw van atomen.
Verdere carrière
Terug in Duitsland nam Hahn een baan aan bij de universiteit van Berlijn waar hij eerst een tijdlang werkzaam was als assistent van professor en Nobelprijswinnaar Emil Fischer (1852-1919) om er daarna van 1910 tot 1934 als scheikundedocent les te geven. Daarnaast trad hij kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog toe tot het Kaiser Wilhelm Gesellschaft, een onderzoeksinstituut voor onder meer scheikunde waar hij het algauw tot adjunct-directeur schopte om er vervolgens begin jaren dertig de leiding van op zich te nemen. In 1948 veranderde het onderzoeksinstituut haar naam in het Max Planck Instituut als eerbetoon aan de kort daarvoor overleden Duitse natuurkundige Max Planck (1858-1947), de “vader” van de kwantumtheorie. Hahn zou tot aan zijn tachtigste verjaardag de functie van directeur over het vermaarde instituut blijven uitoefenen.
Onderzoek en ontdekkingen
Tijdens één van zijn onderzoeken ontdekte Hahn het uiterst radioactieve element Actinium dat nu in de medische wereld aangewend wordt bij de behandeling van sommige prostaatkankers. Later ontdekte hij in samenwerking met de Oostenrijks-Zweedse natuurkundige Lise Meitner (1878-1968) het chemisch element Protactinium. Met zijn Duitse collega Fritz Strassmann (1902-1980) identificeerde Hahn in 1938 het scheikundig element Barium, een residu van uranium dat ontstaat na beschieting met neutronen en vandaag de dag zijn toepassing vindt in de geneeskunde als contrastmiddel bij het onderzoeken van het spijsverterings- en darmkanaal. In de industrie wordt Bariumsulfaat dan weer gebruikt als vulmiddel bij de productie van onder meer rubber en harsen.
Hahn raakte echter vooral bekend door zijn onderzoek naar kernsplijting waarbij hij de eerdere bevindingen van de Franse natuurkundige Henri Becquerel (1852-1908) verder uitdiepte.
Nobelprijs voor Scheikunde
Het verdere verhaal
In volle Koude Oorlog liet Hahn in april 1957 opnieuw van zich horen door het “Göttingen-manifest” te ondertekenen. In die verklaring sprak hij zich samen met verschillende andere gerenommeerde natuurkundigen met klem uit tegen de plannen van de regering om het West-Duitse leger uit te rusten met tactische kernwapens. Veel haalde het allemaal niet uit, want kort daarna werden zowel in West-Duitsland als in andere landen van het westerse NAVO bondgenootschap kernwapens geïnstalleerd.
Tot aan zijn dood werkte Hahn aan zijn autobiografie die hij de titel meegaf Mein Leben, eine wissenschaftliche Selbstbiographie. De 28ste juli 1968 kwam Otto Hahn, de pionier op gebied van radioactiviteit en radiochemie op 89-jarige leeftijd in Göttingen te overlijden. Hij ligt er naast zijn echtgenote Edith, die nauwelijks veertien dagen na hem stierf, begraven op het stedelijke kerkhof.
