Het Palingoproer was een Volksopstand in de Amsterdamse Jordaan in 1886, die uitbrak nadat de politie het wrede volksspel palingtrekken probeerde te voorkomen. Bij het oproer vielen vijfentwintig doden. Het Palingoproer begon op 25 juli 1886.

Het oud-Amsterdamse spel palingtrekken werd al tijden in de Jordaan georganiseerd. Het spel hield in dat een levende paling aan een touw hing dat over de grachten werd gespannen. Mensen moesten vervolgens in bootjes proberen de glibberige paling van het touw te trekken. De overheid bestempelde het spel als ‘wreed volksvermaak’ en verbood het.

Ondanks het verbod, werd het volksspel op 25 juli 1886 toch gehouden, onder grote belangstelling. Toen de politie wilde ingrijpen keerden de toeschouwers zich tegen hen. Eén politieagent werd afgeranseld, de rest vluchtte weg om versterking te halen. Pas om tien uur ‘s avonds, toen veel mensen naar huis gingen, kon de orde worden hersteld.

Een dag later braken er opnieuw rellen uit. Een menigte belaagde het politiebureau. Zelfs het leger werd erbij gehaald om de woedende menigte aan te kunnen. Er brak een gevecht uit tussen de militairen, de politie en de menigte waarbij uiteindelijk vijfentwintig mensen overleden. Ook vielen er veel gewonden.

Betekenis van het Palingoproer

Het oproer in de Amsterdamse Jordaan kwam volgens sociologen voort uit de ontevredenheid over de toenemende werkloosheid en sociale discriminatie. Volgens de Jordanezen werd door de politie hun ‘laatste pleziertje’ afgenomen. Ook zou door het optreden van de politie blijken hoe ver ze van de ‘gewone man’ af stonden, aangezien het feest al een week eerder was gepland, nadat de politie een wedstrijd zaklopen wel had toegestaan. De socialisten kregen aanvankelijk de schuld van het oproer, maar werden eind 1886 onschuldig verklaard.

De groeiende ontevredenheid onder arbeiders eind negentiende eeuw leidde uiteindelijke tot de oprichting van vakbonden. Ook werden er korte tijd na het oproer verschillende sociale wetten ingevoerd, zoals de arbeidswet (1889), de leerplichtwet (1900) en de woningwet (1901).

Lees ook: Palingtrekken, katmeppen en hanengevechten
…en: Spanning tussen ‘elite’ en ‘het volk’ in de 19e eeuw