Pavel Borisovich Axelrod (1850-1928) – Marxistisch revolutionair

Pavel Borisovich Axelrod, prominent lid van de Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij.

Pavel Axelrod werd in 1850 geboren in Tsjernihiv, een stad in het huidige Oekraïne. Aanvankelijk behoorde hij tot de Narodniki, een Russische revolutionaire beweging die streefde naar een egalitaire samenleving bestaande uit dorpsgemeenschappen waarin idealiter iedereen landbouwer zou zijn. Later werd Axelrod een aanhanger van Michail Bakoenin, de Russische grondlegger van het anarchisme.

Axelrod moest toen vluchten en belandde in Zwitserland. In deze periode werd hij Marxist en richtte hij samen met Georgi Plechanov de Bond ter bevrijding van de arbeidersklasse op. Van 1900 tot 1903 werkte hij voor de nieuwe socialistische krant Iskra, het latere blad van Lenin. Ook werd hij lid van de Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (RSDAP). Na het tweede congres van deze partij koos Axelrod voor het mensjewisme, een stroming die wilde blijven samenwerken met sociale en liberale groepen om zo hervormingen in gang te zetten. Dit in tegenstelling tot de bolsjewieken die door middel van revolutie het staatsapparaat wilden ondermijnen en mogelijk afzetten.

De in 1898 opgerichtte stroming van het mensjewisme was verboden in Rusland. Vanuit het buitenland werkte Pavel Axelrod samen met onder andere Julius Martov, Vladimir Antonov en Leon Trotski aan de internationalitisische krant Onze Wereld. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam hij deel aan de conferentie van Zimmerwald, een bijeenkomst van socialistische internationalisten die het einde betekende van de samenwerking tussen socialisten van de linkervleugel (communisten) en de rechtervleugel (sociaaldemocraten).

Na de Oktoberrevolutie van 1917, waarbij de bolsjewieken de macht grepen, week Axelrod uit naar het buitenland. Tot aan zijn dood bleef hij een tegenstander van het bolsjewisme.