Pieter Bruegel de Oude – Brabantse kunstschilder

Over de jonge jaren van Pieter Bruegel de Oude is maar heel weinig met zekerheid bekend. Zo weet men noch met zekerheid zijn juiste geboortejaar, noch zijn exacte geboorteplaats. Wat we wel weten is dat hij ongetwijfeld tot één van de meest getalenteerde kunstenaars van de zestiende eeuw mag worden beschouwd.

Een biografie

Veel over de beginjaren van Bruegel valt er niet mede te delen. Algemeen wordt aangenomen dat hij omstreeks 1545 in de leer ging bij Pieter Coecke van Aelst (1502-1550) om zich daarna te vervolmaken in Mechelen, in het kunstenkabinet van Claude Dorizi (ca. 1517-1565). Na zijn terugkeer van de in die tijd bijna verplichte reis voor elke zichzelf respecterende kunstenaar naar Italië, vestigde hij zich te Antwerpen. Daar verwierf hij met zijn etsen, gravures, tekeningen en landschapsschilderijen vrijwel onmiddellijk grote faam.

Pieter Bruegel de Oude schilderde bij voorkeur volkse taferelen en scènes uit het plattelandsleven. Hierdoor werd hij nadien door de kunsthistorici meestal bestempeld als de ‘Boerenbruegel’, hoewel zijn werken tegen het einde van zijn leven een grimmiger en somberder karakter kregen. Dit is uiteindelijk niet zo moeilijk te begrijpen, er waren immers de voortdurende godsdienstperikelen, de Beeldenstorm in 1566 en twee jaar later de onthoofding op de Brusselse Grote Markt van de graven Egmont en Horne op bevel van de door de Spaanse monarch Filips II gestuurde hertog van Alva.

De Boerenbruiloft – Pieter Bruegel de Oude, 1567/1568

In 1563 trouwde Bruegel met Mayken, de dochter van zijn vroegere leermeester Pieter Coecke, en verhuisde hij naar Brussel. Het koppel kreeg in korte tijd drie kinderen, een dochter en twee zonen. Beide zonen zouden later in de voetsporen van hun vader treden. De oudste, Pieter Bruegel de Jonge (1564-1638) kreeg vanwege van zijn voorliefde voor het schilderen van groteske wezens de bijnaam ‘De Helse Bruegel’. Zijn jongere broer, Jan Breugel de Oude (1568-1625), die voornamelijk bloemen en stillevens schilderde, werd de ‘Fluwelen Bruegel’ genoemd. Beiden hebben hun vader nauwelijks gekend want Breugel overleed in 1569. Hij werd begraven te Brussel in de Kapellekerk.

De stad Brussel is van plan in 2019 een museum te openen in het huis in de Hoogstraat waar Bruegel de laatste jaren van zijn leven vertoefde. Hier zullen een tweehonderdtal objecten gerelateerd aan de kunstschilder uitgestald worden.

Een greep uit Bruegel’s oeuvre

Tot Bruegel’s bekendste werken behoren onder meer “De val van Icarus” (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Brussel), de “Toren van Babel”, “De Moord op de Onnozele Kinderen” (Kunsthistorisches Museum te Wenen), “De triomf van de dood” (Prado museum te Madrid) en het moraliserend doek “Het land van Kokanje” (Alte Pinakothek te München).

De val van Icarus - Pieter Bruegel de Oude, ca. 1558 — De val van Icarus – Pieter Bruegel de Oude, ca. 1558

Pieter Bruegel de Oude, de toren van Babel

Pieter Bruegel de Oude (1525–1569), Kindermoord te Bethlehem - 1566-1567. Kunsthistorisches Museum, Wenen — Pieter Bruegel de Oude (1525–1569), Kindermoord te Bethlehem – 1566-1567. Kunsthistorisches Museum, Wenen

Triomf van de dood - Pieter Bruegel de Oude, 1562 (Prado) — Triomf van de dood – Pieter Bruegel de Oude, 1562 (Prado)

Luilekkerland - Pieter Bruegel de Oude, 1567) — Luilekkerland – Pieter Bruegel de Oude, 1567)

Tribulaties rond een standbeeld

In 2003 besloot de Vlaamse Gemeenschaps Commissie om naar aanleiding van hun dertigjarig bestaan een standbeeld te schenken aan de stad Brussel. Hun keuze viel op een beeldengroep die Bruegel en zijn oeuvre moest voorstellen. De getalenteerde beeldhouwer Tom Frantzen (1954) werd voor de realisatie ervan aangezocht.

Beeld van Pieter Bruegel de Oude op de Kapellemarkt in Brussel - cc — Beeld van Pieter Bruegel de Oude op de Kapellemarkt in Brussel – cc

Sommige politici waren het echter niet eens met de keuze om een beeldengroep van Bruegel te plaatsen en blokkeerden jarenlang het dossier. Uiteindelijk werd in 2015 een soort compromis gevonden en werd een deel van de oorspronkelijke beeldenrij op de Brusselse Kapellemarkt onthuld. Het beeld stelt een schilderende Bruegel voor. Frantzen wist echter op knappe wijze veel symboliek in de sculptuur te verwerken. Zo kan de opmerkzame voorbijganger op de schouder van de gebeeldhouwde Bruegel een aapje zien zitten dat een trechter op zijn hoofd heeft. Het verwijst naar de satirische ondertoon die vaak in de werken van de schilder terug te vinden zijn. Op een richel is dan weer een ekster afgebeeld, als verwijzing naar het doek “De ekster op de galg”. Dit schilderij is tentoongesteld in het ‘Hessisches Landesmuseum’ in het Duitse Darmstadt.

De twee andere beelden die Frantzen maakte, en zich trouwens nog steeds noodgedwongen in zijn atelier bevinden, stellen respectievelijk een duivel voor die rijstpap aan het eten is en een ezel die door een venster aan het turen is. Het duivelbeeld is een verwijzing naar het schilderij: “Dulle Griet“ dat te bezichtigen is in het Antwerpse Mayer Van den Bergh museum. Het derde en laatste beeld is geïnspireerd op een gravure van Bruegel: “De ezel op school“.

Er valt enkel te hopen dat deze beelden snel bijgeplaatst worden naast de bestaande sculptuur…

Boek: Bruegel – Het volledige werk schilderijen, tekeningen, prenten
Boek: Pieter Bruegel – De biografie