Praetor – Magistraat in het oude Rome

In het oude Rome was een praetor (of pretor) een belangrijke ambtenaar die onder meer belast was met de rechtspraak. Bij afwezigheid van de consuls namen ze ook het opperbestuur waar.

Aanvankelijk werd de titel praetor gebruikt als aanduiding voor de consul zelf, maar vanaf ongeveer 367 v.Chr. werden er aparte consuls benoemd. De functie van praetor bleef hierna bestaan. Het ging na de consul om de hoogste staatsambtenaar die actief was in het Romeinse Rijk.

Oorspronkelijk kwam alleen een magistraat in aanmerking voor de titel van praetor, maar vanaf ca. 337 v.Chr. konden in principe ook plebejers benoemd worden. In deze tijd werd ook een zogeheten praetor urbanus benoemd, die belast was met het (organiseren van) rechtszaken. De praetor was in principe een onpartijdige voorzitter van de rechtbank. Hij klaagde dus niet zelf aan en verdedigde ook geen cliënten, maar organiseerde de rechtszaak en leidde het proces in goede banen.

Opstapje

Het aantal praetoren dat actief was varieerde per periode. Aanvankelijk waren er slechts enkele praetoren, maar onder Caesar was hun aantal al toegenomen tot zestien. Iedere praetor gaf leiding aan een ander soort rechtbank. Het meest begeerde ambt was dat van stadspraetor. Deze stond aan het hoofd van de Romeinse rechtspraak en was na de consuls de belangrijkste man van de staat. De stadspraetor was ook belast met de organisatie van de Spelen van Apollo. Andere rechtbanken waar een praetor aan toegewezen kon worden waren bijvoorbeeld de rechtbanken voor verduistering, kiesrecht, strafzaken en hoogverraad.

Tegen het eind van de Republiek bleven praetoren steeds slechts één jaar in Rome. Aan het eind van hun ambtstermijn werden de praetoren doorgaans in de gelegenheid gesteld om tijdelijk te verkassen naar een Romeinse provincie, waar men dan een jaar door het leven ging als pro-praetor. De voormalige praetoren waren daar werkzaam als een soort provinciaal gouverneur. Dit gouverneurschap werd vaak gebruikt om bestuurservaring op te doen, waarna men eventueel kon besluiten zich kandidaat te stellen voor het consulaat. Ook gebruikte men de periode als pro-praetor om de eigen geldkist weer wat bij te vullen. Dit was geen overbodige luxe aangezien eerder vaak veel geld was gestoken in de verkiezingscampagne voorafgaand aan de praetor-verkiezingen.

Het paleis waar de praetor woonde en werkte stond bekend als het praetorium.

Bronnen ▼