Radio Oranje slaagde er tijdens de Tweede Wereldoorlog nauwelijks in een stempel te drukken op de houding van de bevolking in bezet Nederland. Dat concludeert historicus Onno Sinke die volgende week promoveert op zijn onderzoek naar de rol die Radio Oranje tijdens de oorlog vervulde.
De Nederlandse regering in ballingschap sprak de Nederlandse bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog via Radio Oranje toe. Na de oorlog werd de zender een symbool van verzet tegen de Duitsers. Volgens historicus Onno Sinke had Radio Oranje tijdens de oorlogsjaren echter geen bepalende invloed op de stemming van de Nederlandse bevolking.
In zijn proefschrift “Verzet vanuit de verte. De behoedzame koers van Radio Oranje.” concludeert Sinke dat Radio Oranje tijdens de gehele oorlog vrij voorzichtig te werk ging. Dit zou deels zijn gebeurd op aansporen van koningin Wilhelmina die vreesde voor Duitse represailles. Vanuit Londen kon men moeilijk inschatten of en zoja welke consequenties de uitzendingen zouden hebben voor de luisteraars. “De informatievoorziening was vaak gebrekkig”, stelt Sinke.
Sinke bestudeerde archieven in Berlijn, Londen, Tel Aviv en spoorde nog levende medewerkers op in Nederland en het buitenland, op zoek naar het verhaal achter de uitzendingen. Hij probeerde te achterhalen wat de regering precies probeerde te bereiken met Radio Oranje, met welke problemen Radio Oranje worstelde en hoe de uitzendingen werden ontvangen door de luisteraars.
Regeringsverklaringen
Met betrekking tot de Jodenvervolging gaf Radio Oranje de bevolking volgens Sinke weinig instructies. In de uitzendingen werd slechts in bijzinnen naar het lot van de Nederlandse Joden verwezen. Angst voor represailles zou ook hier weer een belangrijke rol hebben gespeeld.
Sinke beschrijft verder hoe de toon van de uitzendingen in de loop der tijd veranderde. Aanvankelijk leken de uitzendingen van Radio Oranje op een soort “regeringsverklaringen”. In de beginperiode hield de Nederlandse regering in ballingschap dan ook nauw toezicht op de uitzendingen. Na de fusie in 1941 met De Brandaris, een zender die was opgericht om Nederlandse zeelieden een hart onder de riem te steken, professionaliseerde de organisatie en werd de toon van het radiostation strijdvaardiger.
Na de oorlog bleek uit een enquête dat 78 procent van de Nederlanders aangaf tijdens de oorlog naar Radio Oranje te hebben geluisterd. Volgens Sinke lag dit aantal in werkelijkheid een stuk lager. Dit vanwege stoorzenders die de Duitsers hadden gebouwd. Deze stoorzenders zorgden er voor dat Radio Oranje voornamelijk te ontvangen was op de korte golf en dit kon alleen op nieuwere radio’s, ongeveer een kwart van de toestellen. “Hierdoor kon slechts een klein deel van de bevolking zelf naar de uitzendingen van Radio Oranje luisteren”, zegt Sinke.
