Ranja met een rietje – Een Groningse uitvinding

Limonadesiroop die aangelengd wordt met water noemen we doorgaans ‘ranja’. Vrij onbekend is dat ‘ranja’ eigenlijk een merknaam is. Begin jaren twintig van de vorige eeuw werd het drankje voor het eerst gemaakt door David Polak, van de Groningse CP-fabriek.

Tijdens de Jaarbeurs van 1920 in Utrecht maakte het publiek voor het eerst kennis met het drankje, dat toen gepresenteerd werd onder de naam Ranja-C.P. Het woord ranja verwijst vermoedelijk naar het Spaanse woord voor sinaasappel: naranja. Het Groningse limonadedrankje werd een doorslaand succes. Al snel bracht Polak verschillende varianten op de markt, waaronder Rojo (met de smaak van bosvruchten), Risso (citroen), Cerisso (kersen) en Grefita (grapefruit). En al in de jaren twintig verscheen er ook allerlei merchandise. Via ranja-glazen, ranja-rietjes, roerstaafjes, dienbladen en servetten werd de naam Ranja steeds meer een begrip.

Op posters en in (dagblad)reclames was steeds een opvallend mannetje te zien met een hoofd als een sinaasappel en een citruspers als hoed: Ranja Rienes. Natuurlijk prees dit altijd vrolijke mannetje Ranja op allerlei manieren aan. Het Groningse bedrijf groeide mede door de goede reclamestrategie uiteindelijk uit tot de grootste drankenproducent van Noord-Nederland van voor de oorlog.

Het Groningse bedrijf werd voor een groot deel gerund door Nederlanders met een joodse achtergrond. David Polak legde zijn functie eind 1931 neer en week nog voor de oorlog met zijn vrouw uit naar Palo Alto in Californië. Een groot deel van zijn familie kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven. Polak’s joodse opvolger, Herman Sanders, werd eind 1940 door de Duitse bezetter tot aftreden gedwongen. Hierna kreeg een zogenoemde Verwalter, een Duitse bewindvoerder, het voor het zeggen. Kort na diens aantreden verwoestte een brand het grootste deel van het Groningse bedrijf, dat daarna nooit meer helemaal tot bloei kwam. De naam Ranja leeft echter tot op de dag van vandaag voort.

‘Ranja met een rietje’

Ranja is ook bekend van het lied Sophietje dat de Nederlandse zanger Johnny Lion in 1965 uitbracht. Een fragment uit dat lied:

Zij dronk Ranja met een rietje,
mijn Sophietje
Op een Amsterdams terras…..

Bronnen ▼