Pieter Jan Mersie
Vier Vrijheden
Vandaag is het 6 januari 2021. Precies 80 jaar geleden hield de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt een historische speech. Daarin kondigde hij aan dat de Verenigde Staten wereldwijd zouden opkomen voor vier vrijheden: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van vrees. De Bergrede was volgens Pieter Jan Mersie een van zijn inspiratie bronnen.
De voorouders van Roosevelt waren afkomstig uit Zeeland. Ze emigreerden in 1840 naar Amerika. Roosevelt werd vier keer verkozen tot president en legde dus ook vier keer de eed af, op de Bijbel.
Statenbijbel
Dat was een bijzonder exemplaar: een Statenbijbel uit 1686, gedrukt door de gebroeders Keur. Het ging om een erfstuk: deze Nederlandse Keur-bijbel, zo heette het, was via de Zeeuw Claes Maartenszoon van Roseveldt in bezit van de familie Roosevelt gekomen. Hoewel Franklin geen Nederlands kon lezen, laat het gebruik van dit exemplaar zijn verbondenheid met zijn Nederlandse afkomst zien.
Geloof
Franklin Roosevelt groeide op in een Episcopaals, kerkelijk betrokken gezin. Er wordt verteld dat hij thuis met een groep vrienden regelmatig samen kwam om te bidden. Meermalen in zijn radiotoespraken riep hij de bevolking om te bidden, met zinnen als: ‘Het gebed is een hulp voor dag en nacht, zeven dagen per week.’ Roosevelt was geen geregelde kerkganger. Aan een vriend schreef hij:
‘Ik heb het niet nodig wekelijks door de predikant de les gelezen te worden.’
Zijn weduwe Eleanor verklaarde na het overlijden van haar man, in april 1945, dat 1 Korintiërs 13 – een loflied op de liefde – zijn favoriete bijbeltekst was. Op die bladzijde lag zijn Bijbel open in zijn studeerkamer.
Bergrede
Volgens de historicus Gary Scott Smith was de Bergrede van Jezus (Matteüs 5-7) Roosevelts belangrijkste Bijbeltekst. Hij gebruikte die Bergrede vaak in speeches en brieven en zag het als een gids naar goed burgerschap. Bekende uitspraken van Jezus uit deze toespraak zijn: ‘Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden’ en ‘Wie deze woorden van mij hoort en ernaar handelt kan vergeleken worden met een verstandig man, die zijn huis bouwde op een rots.’
Roosevelt riep de Amerikaanse bevolking op om hiernaar te leven. Ik zie elementen uit de Bergrede doorklinken in de Vier Vrijheden uit die beroemde speech van 6 januari 1941. Immers: in heel de wereld moeten mensen kunnen leven zonder angst, zonder armoede, vrij om in God te geloven op hun eigen manier en vrij om hun mening te kunnen uitspreken. Deze waarden kunnen alleen gerealiseerd worden als je niet jezelf maar de ander voorop stelt. ‘Oordeel niet opdat er niet over jullie geoordeeld wordt’, zegt Jezus in Mattheüs 7, veelzeggend. Het Nederlands Bijbelgenootschap schonk daarom terecht in blogs en het boekje ‘Vrij’ aandacht aan de bijbelse inspiratiebronnen die Roosevelt brachten tot zijn pleidooi voor deze vrijheden.
~ Pieter Jan Mersie
Chef de Kabinet van de Commissaris van de Koning in Zeeland en directeur van de Rooseveltstichting. Hij studeerde theologie in Leuven.
Fragment uit de historische toespraak van Roosevelt
1. De eerste is de vrijheid van spreken en meningsuiting – overal in de wereld;
2. De tweede is de vrijheid van elk persoon om god te aanbidden op zijn eigen manier – overal in de wereld;
3. De derde is de vrijwaring van gebrek – die, vertaald binnen het kader van de wereld, economische verstandhoudingen in de zin heeft die elk land een gezond leven in vredestijd voor zijn inwoners verzekert – overal in de wereld;
4. De vierde is de vrijwaring van vrees – die, vertaald binnen het kader van de wereld, een wereldwijde reductie betekent van bewapening naar zo’n punt en op zo’n grondige wijze, dat geen land in de gelegenheid zal zijn een daad van fysieke agressie te plegen tegen welke buur dan ook – overal in de wereld.
– Dat is geen visie voor een ver millennium. Het is een duidelijk omschreven basis voor een soort wereld die bereikbaar is in onze eigen tijd en generatie. Die soort wereld is zeer in tegenstelling met de zogenaamde nieuwe orde van tirannie die de dictators trachten te creëren met de inslag van een bom.
— Roosevelt, 6 januari 1941
Ook interessant: De Roosevelts – Vormgevers van de American Century
…of: De (Nederlandse) roots van de Roosevelts
