“Sieg Heil!” volgens Duitse pianist ontleend aan American football

Nadat Hitlers geldschieter Ernst Hanfstaengl (1887-1975) in de jaren 1930 brak met de nazi’s, beweerde hij tegenover de Amerikanen dat de beruchte strijdkreet ‘Sieg Heil’ was ontleend aan de universiteit van Harvard. Waarop baseerde Hanfstaengl zijn claim? En is zijn bewering geloofwaardig?

Hitlers pianist als verbindende schakel

In januari 1923 ontmoette Adolf Hitler in München een pianist genaamd Ernst Hanfstaengl. Deze Hanfstaengl was afgestudeerd aan Harvard University in de Verenigde Staten. In zijn studententijd had hij voor het football-team van Harvard een paar liedjes gecomponeerd. Kort na de Eerste Wereldoorlog keerde de familie Hanfstaengl terug naar Duitsland, waar de pianist begin 1923 Adolf Hitler ontmoette. Hanfstaengl was meteen idolaat van Hitlers charisma en werd aan hem voorgesteld.

Tijdens de ontmoeting(en) met Hitler speelde Hanfstaengl een paar imponerende marsen die hij in Harvard ook had opgevoerd. Volgens de overlevering zou Hitler, toen Hanfstaengl de football-yell ‘Fight Harvard, Fight Harvard, Fight Fight Fight!’ ten gehore bracht, een leus die de cheerleaders altijd bralden, geroepen hebben:

“Dat is het, Hanfstaengl! Dat is wat we nodig hebben voor onze beweging, geweldig!”

Volgens historici was het dreunende ‘Fight Harvard Fight Fight Fight’ al geruime tijd daarvoor door Hanfstaengl vervangen door het Duitse ‘Sieg Heil’. Hitler nam dit ‘Sieg Heil’ over van Hanfstaengl. Hiermee was de intimiderende leus van de nazi’s geboren. Zo beweerde Hanfstaengl in 1942 althans tegenover de Office of Strategic Services (OSS), een voorloper van de CIA, toen hij dat jaar Amerika binnenkwam.

In zijn memoires uit 1970, Zwischen Weißem und Braunem Haus, gaf Hanfstaengl aan dat ook de Hitlergroet, de schuin opgestoken arm, een idee was dat hij uit de Verenigde Staten meenam. De gestrekte arm ontleenden de nazi’s volgens hem niet aan Benito Mussolini en zijn fascisme, maar aan de uitgestrekte armen van het publiek en de cheerleaders op Harvard wanneer er een voetbalwedstrijd werd gespeeld.

Twijfel…

Natuurlijk kan er getwijfeld worden aan Hanfstaengls bewering omtrent de ‘Sieg Heil’-leus. In het boek The Word at War: World War Two in 100 Phrases stellen historici Philip Gooden en Peter Lewis terecht dat de beweringen van Hanfstaengl ook een soort wraakactie richting Harvard University geweest kunnen zijn. Hij deed de ‘Sieg Heil’-bewering in 1942, acht jaar nadat Harvard hem een ere-onderscheiding – en een bonus van $1000 – onthield. In 1934 was Hanfstaengl namelijk uitgenodigd voor een 25-jarige reünie en keerde terug naar Harvard University. In New York protesteerden liefst 1500 mensen tegen zijn komst, omdat bekend was dat hij een vriend van Hitler was. Een ere-onderscheiding werd Hanfstaengl toen, na protesten vanuit de universiteit, geweigerd.

Verder werden wensen als ‘sieg’ en ‘heil’ al langer gebruikt. Zo is bekend dat in het völkische Thule-genootschap de leus ‘Heil und Sieg!’ gangbaar was, in elk geval al sinds 1906, zo leert Samuel Koehne (zie bronnenlijst) ons.

Wat de Hitler-groet betreft: het is veel aannemelijker dat de Hitlergroet door Hitler ontleend is aan de fascisten van Mussolini. Eind 1922 was Mussolini in Italië al stevig aan de macht. Volgens Gooden en Lewis heeft Hitler de gestrekte arm afgekeken van de Italiaanse dictator.

Hoe het verder ging met Hanfstaengl

Ernst Hanfstaengl deed in november 1923 mee aan de (mislukte) Bierkellerputch en vluchtte daarna naar Oostenrijk. Adolf Hitler zelf vond onderdak in het huis van Hanfstaengl bij diens vrouw, die overigens voorkwam dat Hitler zelfmoord pleegde. Hierna bracht Hanfstaengl het geld bijeen zodat Hitler zijn boek Mein Kampf kon publiceren.

In de tweede helft van de jaren 1930 raakte Hanfstaengl uit de gratie bij de Hitler en Goebbels. Na enkele conflicten met Joseph Goebbels vluchtte hij in 1937 naar Groot-Brittannië. Op verzoek van Franklin D. Roosevelt maakte Hanfstaengl in 1942 de oversteek naar de Verenigde Staten. Hij kreeg een ambt als een van de politiek adviseurs van Roosevelt en kon de Amerikanen tal van inlichtingen geven over toonaangevende nazi’s.

Bronnen ▼