Wie tot sint-juttemis kan wachten, kan beter ophouden met wachten… Er bestaat namelijk helemaal geen heilige met de naam Juttemis en de niet-bestaande heilige heeft dus ook geen feestdag. Tot sint-juttemis wachten, betekent dan ook eindeloos wachten op iets wat nooit komen gaat.
“Het sol hun comen op St. Judtmisse” (‘ze krijgen het met sint-juttemis’)
Judith en Jutta
Waar de naam precies vandaan komt is niet helemaal duidelijk. Er zijn verschillende verklaringen mogelijk. Volgens een lezing kan sint-juttemis zijn afgeleid van het woord jut, een oude benaming voor vrouwen in het algemeen. Zo werd wel eens gesproken van een domme jut een ‘dom vrouwspersoon’. Het is ook mogelijk dat Jutte is afgeleid van de Judith uit de Bijbel. Zij heeft echter wel een naamdag (24 maart of 7 september).
Ook is wel eens verwezen naar de twaalfde-eeuwse Gudda van Arnstein. Omdat deze Duitse heilige ook wel Jutta werd genoemd zou zij volgens sommigen een mogelijke kandidaat zijn voor ‘Sint Juttemis’. Omdat haar naamdag 17 augustus is, zou die dag volgens deze lezing de échte dag van ‘Sint-Juttemis’ zijn.
Nooit en te nimmer
Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, werd enkele jaren geleden door de Volkskrant benaderd met de vraag of zíj wist op welke Sint-Juttemis precies gevierd moest worden. Volgens Strouken zijn mensen jaren op zoek naar de herkomst en kwam men bij gebrek aan een heilige met de naam Juttemis uit bij de heiligen Judith en Jutta. Er is volgens haar echter écht geen heilige verbonden aan de eeuwenoude uitdrukking:
“Sorry voor de teleurstelling. Ik weet dat ik alle hoop de grond in boor voor iedereen die het wachten zat was, maar ‘met sint-juttemis’ betekent echt maar één ding: nooit, nooit, nooit en te nimmer. Heel erg nooit. De rest is er met de haren bijgesleept.”
Varianten
Om aan te geven dat iets nooit gaat gebeuren wordt ook vaak de uitdrukking “als Pasen en Pinksteren op één dag vallen” wel eens gebruikt. Enkele andere oude varianten:
- als de catte ganzen eyer leggen
- als de keyser op den kordewagen compt
- in ’t jaar één, als de uilen preken
- als daer twee sondagen in een week comen
- te Pruimpaschen, als de kalveren op ’t ijs dansen
- als alle uwe vingeren even langh zijn;
- als de paus een geus wordt
- als ’t geld regent en boonen waait
- als er twee zondagen in de weke komen
- als de klaver uit ’t veld is
- in het jaar blok als de uilen kraaien en de koeien met patijnen gaan
- als de politie weer per varken komt
Overzicht van historische uitdrukkingen en woordbetekenissen
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis
Bronnen ▼
https://www.volkskrant.nl/mensen/sint-juttemis-laat-op-zich-wachten~bd4a4b7d/
http://www.heiligen.net/heiligen/08/17/08-17-1150-guda.php
https://www.dagenvanhetjaar.nl/17-augustus-sint-juttemis/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-juttemis
