Slag bij Ane (28 juli 1227) – ‘De Guldensporenslag van de Lage Landen’

De Vlamingen herdenken hun Guldensporenslag (1302), Friesen de Slag bij Warns (1345), Groningers het Gronings Ontzet (1672) en Drenten de Slag bij Ane. Laatstgenoemde slag vond plaats op 28 juli 1227. Het was een veldslag nabij het buurtschap Ane, tussen bisschop Otto II van Utrecht (ca.1177-1227) – ook wel Otto van Lippe genoemd, de wettige landsheer van Drenthe – en een groep Drenten onder leiding van Rudolf II van Coevorden (1192-1230). De Drenten lokten het bisschoppelijke leger in een moeras en wonnen de slag.

Deze veldslag wordt ook wel de ‘Guldensporenslag van de Lage Landen’ genoemd. Het gezag van de Utrechtse bisschop over het Drentse gebied bleef in de jaren na de Slag bij Ane ernstig verstoord.

De Slag bij Ane is beschreven in slechts één contemporaine bron, de zogenoemde Narracio (1232). De schrijver van deze tekst is niet bekend, maar hij was duidelijk op de hand van bisschop Otto II. Zo schreef hij over Rudolf troepen als ‘de Drentse onmensen’ en ‘de vijand’ (zie ook het citaat verderop), terwijl de bisschop en zijn mannen volgens de bronmaker de ‘martelaarsdood’ stierven.

Aanleiding Slag bij Ane

De aanleiding van de Slag bij Ane was een vete tussen de praefect (burggraaf) Rudolf van Coevorden en de Groningse burggraaf Egbert van Sepperothe (ca.1155-ca.1240), ook wel bekend als Egbert van Groningen I. Een verzoeningspoging van bisschop Otto II van der Lippe van het bisdom Utrecht – deze bisschop nam in 1217-1218 deel aan de belegering van Damiate in Egypte tijdens de Vijfde Kruistocht – mislukte.

Hierop volgde een strijd tussen Rudolf en Egbert, waarbij Egbert uiteindelijk hulp vroeg aan Otto II. Deze bisschop, die zelf nog een appeltje te schillen had met de Drentse boeren, trommelde vervolgens een groep edelen bij elkaar en ging op weg naar Coevorden. Ze stuurden ook verscheidene schepen die kant op, met proviand en (extra) wapens als blijden en kruisbogen.

Verloop van de Slag

De slag vond plaats op 28 juli 1227 bij Ane. De Drenten schoten met pijlen, gebruikten speren en in de moerasgebieden, op korte afstand, hun zwaarden. De Slag bij Ane begon vanuit Drents perspectief goed, waardoor – aldus een middeleeuwse kroniek – de soldaten van de bisschop in paniek raakten en op de vlucht sloegen. Door de hitte – het was behoorlijk heet die dag – raakten de militairen snel uitgeput en kwamen ze vast te zitten in het moeras, waar een aantal militairen in wegzakte. De soldaten van de bisschop zaten als ratten in de val en waren een makkelijke prooi voor het leger van Rudolf van Coevorden.

Het middeleeuwse geschrift Narracio beschreef de Slag bij Ane als volgt:

“Als ze [de bisschoppelijke soldaten] tegen de vijand oprukken, zakken onze voorste gelederen meteen langzaam weg in het stinkende, dode moeras, waarin ze tenslotte door het gewicht van hun wapenuitrusting geheel wegzinken. Van verre met pijlen en speren en van dichtbij met het zwaard slachtten de Drentse onmensen hen af als vee. Rudolf en zijn mannen echter, niet tevreden met de moordpartij, springen op hun paarden en achtervolgen de hele dag, tot aan het vallen van de avond, de vluchtende schepen en mannen langs de Vecht. Velen grijpen ze, ze nemen ze gevangen en doden hen.”

De Drenten kregen Otto II levend te pakken. Ze sneden zijn tonsuur (kruin cq. bovenkant van het hoofd) af – met huid en al -, en hakten met bijlen en zwaarden op Otto II in. Toen Otto dood was, dat duurde vermoedelijk niet zo heel lang, gooiden ze zijn lichaam in de moerassen bij Ane, waar het wegzonk.

Gijsbrecht II van Amstel (1175-ca.1230), een prominente ridder die aan bisschoppelijke zijde meevocht, raakte zwaargewond en viel in handen van Rudolf van Coevorden. Net als de graaf Gerard III van Gelre (ca.1185-1229). Beide werden later door Rudolf vrijgelaten. Ze ontvingen een vrijgeleide om bij de keuze van een nieuwe bisschop aanwezig te kunnen zijn.

Rudolf van Coevorden boekte militair en politiek gezien een succes: hij verkreeg de volledige macht in Coevorden en in andere delen van Drenthe. Maar de Drentse vreugde was slechts van korte duur. Het jaar erop viel de opvolger van bisschop Otto II, Wilbrand van Oldenburg (ca.1175-1233) , op zes plaatsen Drenthe binnen en stelde orde op zaken. Hij versloeg de Drenten onder andere bij Peize.

Gevolgen van de Slag bij Ane

Het gebied Drenthe stond feitelijk vanaf de Slag bij Ane (1227) op de kaart. Meerdere plaatsen, zoals de stad Assen, Zwolle, Ommen, Hardenberg en Gramsbergen, hebben hun ontstaan te danken aan de Slag bij Ane. In Assen werd midden dertiende eeuw het vrouwenklooster Maria in Campis gevestigd, een klooster (dat eerst in Coevorden stond) ter ere van de uiteindelijk overwinning van bisschop Wilbrand. Omdat Zwolle de kant van bisschop Otto II had gekozen, kreeg zij stadsrechten.

Wilbrand nodigde Rudolf van Coevorden uit op kasteel Hardenberg om vredesonderhandelingen te voeren, maar eenmaal daar zette hij Rudolf gevangen en werd Rudolf geradbraakt. Vervolgens werd Rudolfs lichaam op een spies tentoongesteld aan het volk.

Hardenberg en Gramsbergen werden na de Slag bij Ane stedelijke versterkingen. Beide versterkingen moesten het gebied “Oversticht” namens de bisschop helpen verdedigen.

Ten slotte kreeg ook Hasselt in 1252 stadsrechten als dank voor de inzet van vier Hasseltse ridders in de Slag bij Ane.

Boek: Geschiedenis van Drenthe

Bronnen ▼